ÇOCUKLARDA KORKU
Hepimiz belli dönemlerde çocukların yaşadıkları korkular olduğunu biliriz. Bu korkular hemen hemen her çocukta görülmekle birlikte, bir süre sonra da ortadan kalkar. Korkuların neler olduğuna ve nasıl oluştuğuna geçmeden önce belki de bazen istenmeden de olsa aynı anlamda kullanılan iki kavramın açıklamasının yapılmasının gerekli olduğunu düşünüyorum.
Bunlardan birincisi fobi, ikincisi ise kaygıdır. Fobi, belli bir nesne ya da duruma karşı oluşan anlamsız, aşırı ve sürekli bir korkudur. Kaygı ise nedeni belirsiz bir endişe kaynağıdır. Türk Dil Kurumu`nun tanımını göre ise korku; Gerçek veya beklenen bir tehlike ile yoğun bir acı karşısında uyanan ve coşku, ağız kuruması, kalp, solunum hızlanması vb. belirtileri olan veya daha karmaşık fizyolojik değişmelerle kendini gösteren duygu dur. Bu kavramlar arasında farkı bildiğimiz taktirde bizler de çocuklarımız ile ilgili olarak atacağımız adımları daha doğru olarak karar vererek, uygulamaya geçebiliriz.
Burada korkunun ortaya çıkmasındaki ana nedenlere bakıldıktan sonra yaş dönemlerine göre görülen korkulara yer verilecektir. Bir sonraki yazımızda da bazı temel korkular için neler yapılabileceği ile ilgili önerilere değinilmesi planlanmaktadır.
Korkunun; evde ya da okul ortamında bir disiplin aracı olarak kullanıldığı durumları görürüz. Aslında sadece evde değil, otobüste, alışveriş merkezinde veya birçok yerde sizlerin de karşılaşığınız örnek durumlar çoktur. Susmazsan seni polise veririm; onu yerine bırakmazsan akşam baban eve gelince söylerim sana ceza verir gibi. Bu şekilde çocuğun kendi kendine denetlemesini sağlamasına imkan vermek yerine dışarıdan yaptırım aracı olarak kullanılır.
Korkularımız aynı zamanda öğrenilir. Ev ortamında ya da birlikte zaman geçirdiği kişilerin korkularını çocuk öğrenerek, benimser. Örneğin köpekten korkan annesini gören çocuk kendisinin köpeklerle ilgili herhangi bir olumsuz deneyimi olmamasına rağmen bir korku geliştirebilir.
Aşırı koruyucu ve kollayıcı tutum içerisinde olan ailelerin çocuklarında da korkuların ortaya çıktığını görebiliriz. Aile tarafından verilen mesaj sen tek başına dışarıda hiç bir şey yapamazsın ve zarar görürsün olduğu için çocuk dış dünyayı tehlikeli bir yer olarak görür. Ortaya çıkabilecek herhangi bir sorunla başa çıkabilmesi için gereken beceriler ailenin çocuk adına eyleme geçmesinden dolayı gelişmesi için fırsat bulamaz. Doğal olarak çocuklarda yeni veya kendilerini rahat hissetmedikleri durum, ortam, insan veya nesnelere karşı korku geliştirebilirler.
Çocuklar Yaşlarına Göre Nelerden Korkarlar
Bazı korkular belli yaş dönemleri için normal sayılır; örneğin bebeklik döneminde yüksek sesten ve fiziksel desteğin aniden yitirilmesinden korkulması gibi. Çocuğunuzla bu korkuları yaşamış ya da henüz yaşamamış olabilirsiniz. Her çocuğun korkuları farklılıklar gösterebilir.
Korkuların sizlere anlamsız geldiği durumlarda olacaktır, belki yatağın altında bir canavarın olmadığını yatmadan önce 10 kez tekrarlamaktan sıkılacaksınız ama şunu mutlaka hatırlamalıyız. Çocuklarınız için bu son derece ciddi bir durum ve korkuları da size çok anlamsız gelse de onlar için önemlidir. Her zaman olduğu gibi, bu dönemlerde çocukların genelinde görülen korkuların ortadan kalkacağı yönünde bilgi sahibi olmanızla birlikte, uzun sürdüğü veya şiddetlendiği durumlarda mutlaka bir uzmana danışmanız gerektiğini vurgulamak isteriz.
2 yaş-3 yaş
Seslerle ilgili korkular (tren, kamyon, gök gürültüsü, elektrik süpürgesinin çıkardığı sesler), karanlık, büyük eşyalar, koyu renk eşyalar, şapkalar, oyuncak ya da yastığının yer değiştirmesi, annenin uykuya geçişte yanından ayrılması, birinin yan kapıdan girmesi gibi alışılagelmişin dışında yapılan hareketler, hayvan, yalnız bırakılmak, tutarsız disiplin anlayışı, tuvalet eğitimi, canavarlar ve hayaletler, yatak ıslatma, ölüm, yaralanma
4 yaş
Seslerle ilgili korkular vardır. Motor gürültüsü, karanlık yabani hayvanlar, annenin evden ayrılışı
..
5 yaş
Daha çok görsel ve somut korkular söz konusudur. Düşme, bir yerini incitme, karanlık korkusu, annenin eve dönmeyeceği korkusu gibi.
6 yaş
Korkuların daha yoğun görüldüğü bir yaştır. Özellikle seslerle ilgili korkular söz konusudur. Kapı zili, telefon, böcek ya da kuş sesi. Hayalet, cadı korkusu, yatak altında birinin saklanabileceği korkusu, kaybolma korkusu, su, ateş, fırtına, şimşek, yalnız uyuma, eve gelince anneyi bulamama ya da kaybetme korkusu, başkalarının onu döveceği korkusu söz konusudur.
7 yaş
Karanlık, bodrum, tavan arası korkusu, gölgeleri hayalet-cadı gibi algılama, savaş, hırsız, dolap içinde ya da yatak altında binin saklandığı düşünceleri vb gibi korkular söz konusudur. Okuduklarından, televizyonda gördüklerinden fazlasıyla etkilenme, endişelenme görülür.
8-9 yaş
Bu yaşlarda endişe ve korkular daha azdır. Daha gerçekçi korkular, bir şeyi yapamamak, okulda başarılı olamamak, arkadaşları tarafından dışlanmak gibi kişisel endişeler söz konusudur.
10 yaş
Hayvanlardan özellikle yılandan korkulur. Bu yaşta yükseklik, yangın, kötü adam korkusu da söz konusudur.
11-12 yaş
Hayvanlardan, kaçırılmadan, karanlıkta yalnız bırakılmadan ve aşılanmadan korkabilir.
13 yaş
11-12 yaş döneminde görülen korkuların yanı sıra bu dönemde yükseklikten korkma da olabilir.
14-16 yaş
Bu yaş dönemindeki çocukların rasyonel ve rasyonel olmayan korkuları da içeren geniş bir çeşitlilik söz konusudur. Bunlar arasında yaralanma, kaçırılma, karanlıkta yalnız bırakılma, aşılanma, yükseklik, araba ya da uçak kazası, toplum önünde konuşma, okul perfomansı, kalabalıklar, boşanma
..
11 yaşına kadar erkek ve kız çocuklar arasında korkularda belirgin farklılıklar olmamasına rağmen, bu yaştan sonra erkeklerde korku duyulan nedenlerin sayısında kız çocuklara göre azalmalar görülür.
Psk. Dnş. Selda Mutlu
Kaynaklar:
Çocuklarda Görülen Davranış Bozuklukları ve Özel Eğitim Gerektiren Durumlar, PDR Derneği, 2004.
[linkler sadece üyelerimize görünmektedir.]
Prof.Dr.Bengi Semerci. Birlikte Büyütelim. Alfa yayınları. 7.Baskı. İstanbul, 2006.
