943 öğretim Programı
Enstitülerin kuruluş dönemine ilişkin deneyimlerin ışığı altında hazırlanan bu programın iyi anlaşılması için onun dayandığı genel ilkeler, kapsadığı ders alanları ve taşıdığı bazı pedagojik özellikler üzerinde kısaca durmak gerekir.
Genel İlkeler. Zamanın Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel'in onayı ile yürürlüğe giren bu program hazırlanırken şu temel ilkelerin dikkate alındığı görülmektedir:
1. Öğrenim süresi beş yıl olan enstitülerde bu sürenin 114 haftası "kültür dersleri"ne, 58 haftası "ziraat dersleri ve çalışmaları"na, 58 haftası "teknik dersler ve çalışmalara" ayrılır.
2. Enstitüler haftalık, aylık, mevsimlik çalışma planlarını, kendi özelliklerine, işlerinin durumuna, öğrencilerin düzeyine ve sayısına, öğretmenlerin özelliklerine, iş araçlarının çeşitliliğine, iş alanlarının genişliğine, hayvanlarının cins ve sayılarına göre düzenler.
3. Enstitüler, öğretim ve .uygulama çalışmalarını "kültür", "tarım" ve "teknik". alanlarla ilgili dersleri yarım gün, tam gün veya hafta esasına göre düzenlemekte serbesttirler.
4. Bina, yol, köprü yapımı veya su arkı açılması veya bitirilmesi yahut ekin yapılması veya hasat kaldırılması gibi önemli işler çıktığı zaman bütün çalışmalar o iş üzerinde yoğunlaştırılır. Önceden planlanan ders ve uygulama kayıplarının uygun bir zamanda telafisi yoluna gidilir.
Köy Enstitülerinin günlük çalışma düzeni de programda şöyle belirtiliyordu:
1. Her gün öğleden önce 45 er dakikalık 4 ders veya iş saati, öğleden sonra da yine 45 er dakikalık 4 ders veya iş saati.
2. Her gün iki saatlik etüt ve 45 dakikalık serbest okuma zamanı.
3. 8 veya 8,5 saatlik uyku zamanı.
4. Her sabah 30 dakikalık yoklama, müzik, ulusal oyunlar veya spor zamanı.
Günlük çalışma ve dinlenme sürelerinin tespitinde ve uygulanmasında enstitülere serbestlik tanınmıştı.
Ders alanları. 1943 öğretim programında enstitülerde okutulacak dersler üç kümede toplanmıştır: (a) Kültür dersleri; (b) Ziraat dersleri ve (c) Teknik dersler.
Programda yer alan kültür dersleri şunlardı: Türkçe, Tarih, Coğrafya, Yurttaşlık Bilgisi, Matematik, Fizik, Kimya, Tabiat ve Okul Sağlık Bilgisi, Yabancı Dil, El Yazısı, Resim - İş, Beden eğitimi ve ulusal oyunlar, müzik, Askerlik, Ev idaresi ve Çocuk Bakımı, Öğretmenlik Bilgisi, Zirai işletme Ekonomisi, Kooperatifçilik. (bkz. Çizelge 1)
Kültür derslerine ayrılan zaman haftada 22 saat ve bir öğrencinin beş yılda devam edeceği kültür dersleri saat sayısı da toplam 5060 saat olarak belirlenmişti. Kültür dersleri arasında en çok ağırlık Türkçe (736) ve Matematiğe (598) verilmişi. Bu iki dersi 460 saatle müzik, 414 saatle Yabancı Dil, 368 saatle Askerlik, 368 saatle Tabiat ve Okul Sağlık Bilgisi ve öğretmenlik Bilgisi dersleri izliyordu. Tarih, Coğrafya ve Yurttaşlık Bilgisi derslerine ayrılan zaman ise toplam 690 saatti.
Programda El Yazısı ve Resim - İş dersleriyle ilgili konularda yetenekli öğrenciler için bir veya birkaç hafta süreli kurslar açılabileceği belirtiliyor ayrıca öğrencilerin her sabah 15 dakikadan az ve yarım saatten çok olmamak şartıyla topluca cimnastik hareketleri yapmalarına haftanın en az dört gününde de normal saat dersleri dışında topluca 20 şer dakikalık müzik alıştırmaları yapmalarına imkan sağlanması isteniyordu.
Programda ziraat ders ve çalışmaları" başlığı altında toplanan dersler ise şöyle sıralanıyordu: Tarla Ziraatı; Bahçe Ziraatı, Sanayi Bitkileri Ziraatı ve Zirai Sanatlar, Zootekni, Kümes Hayvancılığı, Arıcılık ve ipek Böcekçiliği, Balıkçılık ve Mahsulleri. Bu derslerden hangilerinin okutulacağı enstitülerin coğrafi konum ve şartlarına göre kararlaştırılacaktı. Tarım derslerine ayrılan zaman haftada her sınıf için 11 idi. Erkek ve kız öğrenciler bu derslere birlikte devam etmekle birlikte özelliklerine göre konular arasında bir seçim yapabileceklerdi.
"Teknik dersler ve çalışmalar"da programda şöyle belirlenmişti: Demircilik ve Nalbantlık, Dülgerlik ve Marangozluk, yapıcılık, köy ev ve el Sanatları, Makine ve Motor Kullanma. Kız öğrencilerin sayılan bu derslerden yalnız son ikisine devam etmeleri şart koşuluyordu. Enstitülerde ikinci sınıftan başlayarak teknik dersler erkek öğrenciler için daha özel bir nitelik kazanıyor, bir başka deyişle çeşitleniyordu. Örneğin Demircilik ve Nalbantlık, (a) Sıcak ve Soğuk Demircilik, (b) Nalbantlık, (c) Motorculuk olmak üzere üç dala ayrılıyordu. kız öğrencilere özgü dersler ise yine ikinci sınıftan başlayarak üçer dersten oluşan kümeler halinde devam ediyordu. Örneğin, Dikiş - Biçki dersinin (a) Dikiş, (b) Örgü ve (C) Ziraat sanatları biçiminde bölünmesi gibi. Bu derslerin öğretimi için de haftada 11 saatlik bir zaman ayrılmıştı.
Derslerin pedagojik özellikleri: Bir öğretim programının hazırlanmasında etkili olan temel yaklaşımın, benimsenen eğitim ilkelerinin ve o programla öğrencilere kazandırılmak istenilen bilgi, beceri ve anlayışların, kişilik ve dünya görüşünün, öğretim çalışmaları sırasında kullanılması uygun görülen yöntemlerin neler olduğunu anlamanın en güvenilir yollarından bin, belki de tek yolu öğretim programında yer alan derlerle ilgili amaç, açıklama, direktif ve konuları incelemektir. Bu düşünceyle 1943 Köy Enstitüsü Programı'nda yer alan genel kültür derslerinden birkaçı üzerinde durmak uygun olur.
Türkçe: Programda bu dersin amacı şöyle belirtilmiştir: "Türkçe öğretiminin amacı talebede tabii olarak mevcut olan anlama ve anlatma kabiliyetini geliştirmektir. Enstitüye gelen talebe anadilini bilir; fakat bu bilgi enstitünün kendisine vereceği kültürü anlayıp anlatacak kadar zengin değildir. (..) Türkçe öğretiminde edebi sanatları amaç tutmak tehlikeli bir yoldur. (...) Enstitünün verebileceği şey, orta fakat sağlam bir anlayış ve anlatış kudretidir. Okumada, yazmada ve konuşmada güzellikten çok doğruluk aranmalıdır. (...) Türkçe öğretmeni nasıl bir insan yetiştirmek istediğimizi en iyi bilen bir öğretmen olmak gerekir ve hiç bir ders Türkçe dersi kadar zevk, şahsiyet ve ahlak eğitimine elverişli değildir. Çünkü okumada, yazmada ve konuşmada dürüstlük ahlakta dürüstlüğün en açık alametidir." (s.10)
Programda yöntem bakımından Türkçe öğretmenine oldukça serbestlik tanınmakta, ancak öğretiminde birliğin sağlanması için ondan şu iki temel ilkeye uyması istenmektedir: "(Türkçe öğretimi metinlere dayanır;(2) bilgiler ayrı ayrı değil, bir arada verilir."(s. 14) Bunun dışında, programda öğrencilere sık sık okuma ve yazma ödevi verilmesi tavsiye edilmekte, yazma konularının seçimiyle ilgili şu uyarıda bulunulmaktadır: "Serbest yazılarda talebenin şiirden çok hikaye, hatıra ,tasvir, icmal gibi nesir nevilerine yöneltilmesi daha yerinde olur. Asıl edebiyatın insanın yaşadığını anlatması olduğu fikri verilmeli ve talebe not, hatıra ve mektuplarla hayatını anlatmak itiyadını kazanmalıdır." (S. 22)
Türkçe öğretiminin önemli yönlerinden biri olan "konuşma" konusunda yapılan açıklama ise şöyledir: "Hazırlıklı ve hazırlıksız konuşmalar ders dışında tören, müsabaka, toplantı, gezinti gibi fırsatlardan istifade edilerek de yaptırılır. Son iki sınıf talebesi çeşitli konular üzerinde enstitü içinde veya dışında, bir topluluğa hitap etmeyi, muhtelif seviyede insanlara bildiklerini anlatmağa çalışmalıdır. Her ay sonunda enstitüde başarılmış veya başarılacak işler üzerinde serbest konuşmalar tertip edilir." (s.23)
Coğrafya: Programda bu dersin amaçları belirtilirken şöyle bir cümleye yer verildiğini de görüyoruz: "(Talebeye) Türk yurdunu her gün biraz daha bayındır, verimli, zengin ve başka ülkeler arasında seçkin bir yer sahibi görmek ülküsünü aşılamak." (s. 45) Öğretim sırasında öğrencileri yaratıcı çalışmalara yöneltmek, onlara meteorolojik olayları izleme alışkanlığı kazandırmak ve genel olarak gözlem tekniğinden yararlanmalarını sağlamak gibi hususlara önem verilmesinin istenmesi de dikkate değer bir noktadır. Programda genel ve yerel Coğrafya bilgilerinin öğretiminde enstitü çevresinin esas alınması öngörülüyordu. (s.45-47)
Tabiat ve Okul Sağlık Bilgisi. Öğrencilere hayvan, bitki, toprak ve. kütleleri üzerinde genel bir bilgi kazandırmak, insan vücudunun yapısını ve işleyişini, sağlık bilgisi kurallarına uygun olarak kullanılmasını ve korunmasını Öğretmek amacıyla programa alınan bu dersin öğretimi sırasında göz önünde bulundurulacak hususlar şöyle açıklanmıştır: "(a) sanayi ve ziraatla ilgili, enstitüye en yakın çevredeki hayvan, bitki, toprak ve kültelerden harekete geçerek onların hayatları, değerleri ve özellikleri incelenecektir; (b) bütün incelemeler talebe gözlemlerine ve deneylere dayanacaktır; (c) temel kavram ve ana kanunlar gözlem ve deneylerden çıkarılacaktır." (s.95)
Beden Eğitimi: Bu dersin konuları cimnastik, spor ve oyun olarak üç bölümde ele alınmıştır. Programın dikkati çeken özelliklerinden biri ulusal oyunlara verilen büyük önem ve değerdir. Bu konuda izlenecek yol, şöyle açıklanmıştır: "Önce enstitü bölgesi içindeki köylerde yaşamakta olan ulusal oyunların, bunları bütün talebe iyice öğrendikten sonra öteki enstitülerle temaslardan faydalanarak, oralarda oynanmakta olan ulusal oyunların öğretilmesi sağlanacaktır. Bu suretle bu oyunların, öğretmen namzetleri vasıtasıyla bütün köylere girmesine çalışılacaktır."(s. 119)
Programda ulusal oyunların öğretimi sırasında göz önünde bulundurulması gereken diğer hususlar da şöyle belirtilmiştir: (1) Bunların (bu oyunların) bütün Enstitü talebesi tarafından oynanmasına; (2) bu vasıta ile talebede ulusal duygu ve hareket eğitiminin kökleşmesine ve ritim estetiğinin kazandırılmasına;(3) talebeye eğlence zevk ve heyecanının aşılanmasına, böylece onların köy topluluklarında neşe yaratan bir varlık haline gelmelerine dikkat edilecektir." (s.119-120)
Müzik: Programa, öğrencinin müzik çalışmaları vasıtasıyla iş görme kudretini arttırmak" ve "boş zamanlarını müzikle iştigal etmek suretiyle geçirme. alışkanlığını kazandırmak" gibi amaçlarla da konulduğu ifade edilen bu dersin öğretiminde başlıca şu ilkelerin göz önünde bulundurulması istenmektedir: (a) Öğrencinin bir saz çalması temel etkinlik olarak kabul edilmelidir; (b) saz çalma ve nota öğretimi birlikte yürütülmelidir; (c) köy Enstitülerinde çocuğun ulusal zevkinin oluşturulmasında Türkü ve oyunlardan azamı derecede yararlanılmalıdır.(s.123-124)
Öğretmenlik Bilgisi: Programda öğretmen adaylarına pedagojik formasyon sağlayacak dersler bir bütünlük içinde ele alınmıştır. Bu dersler, kapsadıkları ana konularla birlikte, şunlardır: "Toplumbilim (genel pedagojik toplumbilim kavramları, bakım toplumbilimi, bireyin toplumlaştırılması, eğitimin toplumbilimi, özel toplumbilim kavramları); (2) İş Eğitbilimi (genel anlamda iş kavramları, eğitbilime konu olan iş kavramları, iş eğitiminin görünüş şekilleri, iş eğitiminin öğeleri, iş eğitim ve öğretiminin esas olayları, eğitimi güç çocuklar ve iş); (3) Çocuk ve İş Ruhbilimi; (4) Öğretim metodu (genel didaktik konuları, özel didaktik konuları); Eğitim ve İş Eğitimi Tarihi (eski cemiyetlerde ve eski budunlarda iş eğitimi, ilk çağın kültür yaratan cemiyetlerinde iş eğitimi, orta ve yeni çağların kültür yaratan cemiyetlerinde iş eğitimi, Fransız ihtilalinden ve teknik devrinden sonra batıda ve Osmanlı İmparatorluğunda iş eğitimi, makine ve motor medeniyetine göre teşkilatlanmış uluslarda ve Türkiye'de Cumhuriyet devrinde iş eğitimi)." (s.133-144)
Bazı derslerle ilgili bu açıklamalardan anlaşılacağı üzere 1943 tarihli Köy Enstitüleri öğretim Programı'nın hazırlanışı belirli bir görüşe dayanmaktadır. Bu görüşün temelinde "üretim içinde eğitim ve öğretim", "beceriye ve işe dayalı eğitim", "gerçekçilikten kaynaklanan eğitim" gibi ifadelerle tanımlanacak bir eğitim felsefesi yatmaktaydı. Bunun dışında bu programda kendisini kuvvetli biçimde gösteren bir başka ve önemli özellik, öğrenme ortamının sadece sınıf, laboratuvar veya işlik duvarlarının dar sınırlar içinde düşünülmemiş olmasıdır. Çeşitli derslerin işlenişi üzerinde yapılan açıklamalar ve verilen direktifler açıkça göstermektedir ki enstitülerde yapılacak eğitim ve öğretim çalışmaları için tasarlanan öğrenme ortamı okulu kuşatan yakın çevreden başlayarak yakın köylere ve bölgelere kadar uzanan doğal, toplumsal ve kültürel bir inceleme ve araştırma alanını kapsamaktadır.
Bu programın bir başka belirgin özelliği de öğrencilerin köyden geldiklerine ve tekrar köye dönerek oralarda hizmet edecekleri hususuna sık sık değinilmiş olması ve öğretim etkinliklerinin düzenlenmesinde bu durumun göz önünde tutulmasının vurgulanmış olmasıdır. Bu görüşle programda öğrencilere kendi köylerinin ve yörelerinin kültür değerlerini tanımaları, incelemeleri, korumaları ve geliştirmeleri için Türkçe, Tarih, Coğrafya, müzik ve Beden eğitimi dersleri aracılığıyla çok zengin fırsatlar sağlanmıştır. Program; bu yönüyle, öğretmen adaylarında geliştirilmesi istenilen insan, yurt ve ulus sevgisinin sözlerle değil, yaşantılar yoluyla kazandırılmasının daha yerinde olacağı ve bunun da en etkili biçimde öğrencilerin bağlı bulundukları köyleri ve bölgeleri çok iyi tanıyıp değerlendirmeleriyle gerçekleşebileceği düşüncesini de yansıtmaktadır.
Bu programda "gözlem", "deney", "araştırma", "inceleme" ve "tartışma" gibi öğrenme tekniklerine geniş bir yer verilmiş olması da üzerinde durulması gereken bir noktadır. 1943 Programı, bu özelliğiyle, öğrencileri ezbercilikten uzaklaştırarak, onları düşünmeye, soruşturmaya, doğruları ve gerçekleri akilci yollardan araştırmaya özendirici bir nitelik göstermektedir. Bu program, aynı zamanda, öğrencilere "iş sevgisi", "çalışana saygı", "iş sorumluluğu" gibi soyut kavramları yaşayarak, yaparak ve gözleyerek somut biçimde öğrenmeleri için çok çeşitli çalışma ve uygulama imkanları da vermektedir.
Son olarak, bu programın öğrencilerde birlikte yaşama, çalışma ve öğrenme; başarı veya başarısızlıkları birlikte değerlendirme; iş ve eğlence sırasında duyulan zevki yine birlikte paylaşma gibi bugün demokratik hayatın en önemli öğeleri arasında say ilan bir takım toplumsal tutum ve alışkanlıkları kazandırma ve geliştirme bakımından son derece özgün ve verimli etkinlikleri teşvik edici bir nitelik taşıdığını belirtmek gerekir.
1947 Öğretim Programı
H. A. Yücel'den sonra Milli Eğitim Bakanlığına getirilen Reşat Şemsettin Sirer zamanında uygulamaya konulan bu ikinci programın hazırlanışında ilk bakışta önceki programın temel amaç ve ilkelerine bağlı kalındığı söylenebilir. Hatta, açıklama ve direktifleri içeren bölümleri dikkate alınırsa bu programın önceki programa göre oldukça geliştirilmiş olduğu bile ileri sürülebilir. Bununla birlikte, bu ikinci programda bazı derslerin adları değiştirilmiş, bazı derslerin haftalık saat sayılarında azaltma veya arttırmalar yapılmış, eski derslerden bazıları çıkarılmış ve yeni bazı dersler eklenmiş, konuların seçiminde ve sıralanışında yeni düzenlemelere gidilmiştir. (Bkz. Çizelge 2).
Yapılan bu değişikliklerden bir bölümünün eğitim ve öğretim süreciyle ilgili anlayışta zaman içinde meydana gelen gelişmeler sonucu olduğu ileri sürülebilir; fakat, bir bölümünün de o sıralarda Köy Enstitülerine yöneltilen bir takım eleştirilerin ünlenmesi için gerçekleştirildiği kesindir. Yeni programla sağlanmak istenilen eğitim ve öğretim ortamı ile öğrencilerde geliştirilmesi istenilen düşünce ve davranışlar üzerinde bilgi edinmek için yine bazı derslerde yapılan değişiklere bakmak gerekecektir.
1947 Öğretim Programıyla Mesleki formasyon sağlayan derslerin ad ve konularında önemli değişiklikler yapılmıştır. Bu programda Öğretmenlik Bilgisi başlığı altında şu derslere yer verilmiştir: Ruhbilim, Çocukluk ve Gençlik Ruhbilimi, Eğitbilim, Toplumbilim, Eğitbilim Tarihi ve Teşkilat, Genel Öğretim Metodu, Özel Öğretim Metodu ve Uygulama. Öğretmenlik Bilgisi derslerinin bu biçimde düzenlenmesiyle öğrencilere "iş eğitimi tarihi", "iş eğitbilimi, "iş ruhbilimi" ile ilgili bilgi ve görüşler kazandırmak yerine daha genel ve akademik bilgi ve görüşler kazandırma amacı güdülmüş olduğu da ortadadır. Ayrıca, bu derslerin okutulacağı sınıflar ve haftalık ders saatleri kesin olarak belirlenmiştir. Bu tutum, bir bütün olarak ele alınması gereken bu derslerin öğretiminde öğretmen ve öğrenciler açısından bir takım güçlükler yaratma olasılığını da arttırmıştır.
1947 Programında Tarih dersi üzerinde amaç ve yöntem bakımından büyük bir değişiklik yapılmamış, yalnız konuların sınıflara göre sıralanışında yeni düzenlemeler yapılmıştır. Dersle ilgili açıklamalarda "dersin daha cazip ve canlı bir halde okutulmasını temin maksadıyla ilgili Türk tarihinden ve kahramanlık menkıbelerinden bahsedilmesi" şeklinde bir direktif eklenmiştir.(s. 49) Amaç ve içerik bakımından önemli bir değişikliğe uğramayan Yurttaşlık Bilgisi dersinin programında da yeni çıkarılan yasalar ile adları değiştirilen bazı kurum ve kurullar göz önünde tutularak gerekli düzeltmeler yapılmıştır. O yıllarda yurdumuzda çok partili siyaset hayatına geçişin etkisiyle programa "Demokraside Partiler" adıyla bir konu eklenmiştir.
1947 Programında Matematik, Fizik - Kimya, Tabiat Bilgisi, Okul Sağlık Bilgisi dersleriyle ilgili amaç ve yöntemlerde de bazı değişiklikler yapılmıştır. Özellikle Tabiat Bilgisi dersine- konuların sıralanışı bakımından- zooloji, botanik, jeoloji, insan anatomi ve fizyolojisi gibi bilim dallarının geleneksel yapısına uygun bir düzen verilmiştir. Bu programda Okul Sağlık Bilgisi bağımsız bir ders haline getirilmiş, eski programda bulunan İşletme Ekonomisi ve Kooperatifçilik Bilgisi" dersinin yerine de "Kooperatifçilik ve Kooperatif Sayışması" adıyla yeni bir ders konulmuştur.
Bu ikinci Köy Enstitüleri Öğretim Programında yapılan en önemli değişikliklerinden biri Yabancı Dilleri "istemli" (seçmeli) bir ders haline getirilmiş olmasıdır.
1947 Programıyla "Resim - iş dersinin amaç, direktif ve konuları üzerinde dikkate değer bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu kez, "İş ve Resim" adı altında bir araya getirilen bu iki dersin amaçları birlikte ele alınmış, ancak bu derslerde işlenecek konular ve düzenlenecek etkinlikler sınıflara göre belirlenmiş ve açıklamalar da ona göre yapılmıştır. Örneğin, İş dersinde 2. sınıfta mukavva ve kağıt işleri ile koleksiyonculuk, 3. sınıfta süslemecilik; modelaj işleri, 4. sınıfta ise ağaç işleri, örgü işleri, basit ders araçlarının yapımı üzerinde durulacağının belirtilmesi gibi.
1947 Programında müzik dersine ilişkin açıklama ve direktifler bölümü büyük ölçüde genişletilmiştir. Bu programın öğretmen ve öğrencilere çok değişik ilgi alanlarında çalışma fırsatı yarattığı da söylenebilir. Programda akordeon, keman, mandolin, bağlama ve ses merdivenleri gibi türlü araçlardan yararlanılması; öğrencilerin çok sesli müzik çalışmalarına yöneltilmesi; ders dışı çalışmalar sırasında korolar oluşturulması ve toplu alet çalışmalarına yer verilmesi; öğrencilere seçme müzik parçalarını dinletilmesi ve onların enstitüye yakın yerlerde verilecek konserlere ve opera temsillerine gönderilmesi gibi tavsiye ve direktiflerin yer aldığı görülmektedir.
Tarım ders ve uygulamaları: 1943 öğretim Programında yedi genel başlık altında toplanan "Tarım ders ve çalışmaları", bu kez Tarla Tarımı, Bahçe Tarımı, Zootekni, Tarım İşletme ve Ekonomisi biçiminde dört genel başlık altında düzenlenmiştir. Tarım derslerinin sayısı, pratik çalışmalar dışında, 17'yi bulmaktadır. (Bkz. Çizelge 3) Bu derslere ayrılan haftalık saat tutarı da 9 ile 12 arasında değişmektedir. İlk programda enstitülerde tarım çalışmalarının nasıl yapılacağı ayrıntılı biçimde ve aylara göre belirtilmişken bu programda kesin bir çalışma takvimine yer verilmemiştir.
Sanat dersleri ve atölye çalışmaları: Bir önceki programda "Teknik dersler ve çalışmalar" diye adlandırılmış olan bu öğretim alanının amacı yeni programda "Öğrencilerin türlü işlere yatkın ve eğitilmiş bir ele sahip, sanat kültürü kuvvetli ve her hususta becerikli birer öğretmen olarak yetiştirilmeleri seklinde ifade edilmiştir." (s.226) Programda, Sanat dersleri ve atölye çalışmaları için, tarım ders ve uygulamalarında olduğu gibi, 9 ile 12 saat arasında değişen bir zaman ayrılmıştır. Erkek öğrencilerin devam edecekleri sanat dersleri (a) Demircilik, (b) Dülgerlik ve (c) Duvarcılık olmak üzere üç ana bölümde toplanmıştır. Sınıflardaki öğrencilerin üç kümeye ayrılarak her kümenin öğretim yılı boyunca üçte bir oranında bu bölümlerdeki derslere devam etmeleri öngörülmüştür. Kız öğrencilerin devam edecekleri derslerin de şunlar olacağı belirtilmiştir: Çamaşır, Nakış, Biçki, Dikiş, Ev İdaresi, Yemek Pişirme, Çocuk Bakımı, Dokumacılık. (Bkz;Çizelge 4. ve 5)
1947 Programının özellikleri: Bu programın göze çarpan özelliklerini şöyle özetlemek mümkündür:
* Programın açıklama ve direktifleri içeren bölümleri üzerinde titizlikle çalışıldığı anlaşılmaktadır. Eski sözcük ve terimlerden arınmış, açık ve duru bir dil kullanılmasına üzen gösterilmiştir. Bu özelliği, başta Türkçe dersine ayrı lan bölüm olmak üzere derece derece her bölümde görmek mümkündür.
* Program daha disiplinli bir eğitim ve öğretim ortamının gerçekleşmesini sağlamak için hazırlanmış olduğu izlenimini vermektedir. Bu arada eski programın belirgin özelliklerinden bin olan konu ve yöntem seçiminde öğretmene tanınan "serbestlik" ve öğretim çalışmalarında "esneklik" anlayışından uzaklaşılmış olduğu da bir gerçektir.
* Tarım derslerindeki konuların enstitülerin tümünde aynen işlenmesi ilke olarak benimsenmiş, öğretmenlerin bölgesel şartlara veya kurumsal imkanlara göre konu seçimi yapma özgürlüğü oldukça kısıtlanmıştır. Buna ek olarak, tarım öğretimi artan ders çeşidi ve konularda yapılan değişikliklerle klasik bir niteliğe bürünmüş, öğrencileri kuramsal çalışmalara yöneltici bir duruma gelmiştir.
* Sanat dersleri ve atölye çalışmalarına "Köy Enstitülerinin yapıcı, demirci ve marangoz yetiştiren birer sanat okulu olmadığı" gerekçesiyle yeni bir düzen verilmesine çalışılmıştır. Ancak bu tutumla, öğrencilerin uygulamadan çok sınıf içi çalışmalara, pratik becerilerden çok kuramsal bilgilere önem vermelerine yol açabilecek bir ortam hazırlanmıştır.
* Programın çeşitli derslere ilişkin açıklamalar yapıldığı ve direktifler verildiği bölümlerinde yer alan bazı ifadelerden de açıkça anlaşılabileceği gibi "iş pedagojisi" veya "işe dönük eğitim felsefesi"ne dayalı bir öğretim yaklaşımından mümkün olduğu kadar uzaklaşılmaya çalışılmıştır.
1953 öğretim Programı
Köy Enstitülerinde uygulanan bu üçüncü program, İlk öğretmen okullarını da kapsayan ortak bir programıdır. Nitekim adı da "Öğretmen Okulları ve Köy Enstitüleri Programı"dır. Bu programda her iki kurumun eğitim amaçları, ilkeleri ve son üç sınıfta okutulan derslerin türleri ve konuları topluca ele alınmış, yalnız ders dağıtım çizelgeleri farklı bir biçimde düzenlenmiştir.
Programın başlarında her iki kurumda yapılacak eğitim ve öğretim çalışmalarda göz önünde bulundurulacak "esaslar" 20 madde halinde belirtilmiştir. Bu esaslar, Öğretmen Okulunun milli bir eğitim kurumu olarak düşünülmesi, Öğretmen okullarında öğretmenin en önemli yetiştirici eleman sayılması, bu okullarda gerçek bir topluluk hayatini yansıtan bir düzenin kurulması, öğrencilere öğretmenlik mesleğinin sevdirilmesi, onların pratik bilgi ve becerilerle donatılmasına önem verilmesi, Öğretmen adaylarına yöntemli ve verimli çalışma yollarının öğretilmesi ve boş zamanlarını iyi değerlendirme alışkanlıkları kazandırılması gibi hususları kapsamaktadır.
1953 Öğretim Programında, Enstitülerde 1950 - 1951 öğretim yılında karma eğitime son verildiği için Erkek köy Enstitüleri ile kız Köy Enstitüleri için iki ayrı ders dağıtım çizelgesi düzenlendiği görülmektedir Her iki tip Köy Enstitüsünde okutulan dersler şöyle belirlenmiştir: Meslek Dersleri (Psikolojiye Giriş, Eğitim Psikolojisi, Öğretim Metodu ve Uygulama, Eğitim Sosyolojisi, Teşkilat ve idare), Türk Dili ve Edebiyatı, Sosyal Bilgiler (Tarih, Coğrafya, Yurttaşlık Bilgisi) Tabiat ve Fen Bilgileri (Tabiat ve Fen Bilgisi, Fizik, Kimya, Biyoloji ve Sağlık Bilgisi) Matematik, Milli Savunma, Din Bilgisi, Beden eğitimi, Müzik ,Resim ve Yazı iş (Kızlar için İş ve Ev İşi), Tarım dersleri, Serbest Çalışmalar. (Bkz. Çizelge 6)
Bu programla meslek derslerine bugünkü anlayışa yakın bir düzen ve içerik kazandırılmış olduğu söylenebilir. Daha önceki programlarda "Türkçe" adıyla okutulmakta oları dersin bu kez "Türk Dili ve Edebiyatı" adini aldığını görüyoruz. Ad değişimi yanında bu dersin amaç ve yöntem bakımlarından da bir değişikliğe uğradığı, edebi sanatlarla birlikte edebiyat tarihine çok daha ağırlık veren geleneksel bir nitelik kazandığı görülmektedir.
Tarih, Coğrafya ve Yurttaşlık Bilgisi derslerinin "Sosyal Bilgiler" genel başlığı altında toplanmasını ve bu derslerde işlenecek konuların aynı amaçlar doğrultusunda ve birbiriyle sıkı ilişkiler kurularak ele alınması gereğinin belirtilmiş olmasını belki bu programın en olumlu yönlerinden biri olarak değerlendirmek mümkündür. Programda, bu üç dersin öğretimiyle ilgili açıklamalara çok geniş bir yer (50 sayfa kadar) ayrılmış bulunmaktadır.
1953 öğretim Programının diğer özellikleri şöyle özetlenebilir:
* Bu programla öğrencilerin haftalık ders yükü, eski programdaki durum dikkate alınırsa - seminer ve serbest çalışmalar dahil 7 ile 11 saat arasında azaltılmıştır.
* Daha önceki enstitü programlarında bulunmayan Çocuk Edebiyatı, Biyoloji ve Sağlık Bilgisi, Din Bilgisi dersleri bu programda zorunlu dersler arasında yer almıştır.
* Tabiat ve Fen Bilgileri genel başlığı altında toplanan derslerin amaç, ilke ve konularında önemli bir değişiklik yapılmamış, yalnız daha önceki programda bağımsız bir ders olarak görülen Okul Sağlık Bilgisi bu kez Biyoloji dersinin bir parçası haline getirilmiştir.
* Matematik dersinin öğretimiyle ilgili açıklamalara, önceki Programlara göre daha geniş bir yer ayrılmış, öğretmene kılavuzluk etmek bakımından daha etkili bir biçime getirilmiştir.
* Beden Eğitim ve müzik derslerinin amaç ve ilkeleri de daha kapsamlı bir biçimde açıklanmaya çalışılmış, ayrıca bu derslerin haftalık ders saat sayıları arttırılmıştır.
* Bir önceki programda "İş - Resim" diye geçen dersin adı bu kez "Resim ve Yazı" olmuştur. Programda bu dersin amaçları, izlenecek yöntemler ve kullanılacak araç ve gereçler üzerinde geniş açıklamalara yer verilmiştir.
* Tarım ders ve uygulamalarına ayrılan saat sayısı büyük ölçüde azaltılmıştır. Bu dersler içerik ve yöntem bakımından da kuramsal bir nitelik kazanmıştır.
* Daha önceki programların önemli bir parçasını oluşturan sanat dersleri ve atölye çalışmaları bu programla kaldırılmıştır.
* Bu programla ilköğretmen okulları ile birlikte köy Enstitülerinde Yabancı dil öğretimine son verilmiştir.
Son olarak 1953 öğretim Programının, Köy Enstitülerinin amaç, işlev, eğitim ve öğretim ilkeleri bakımından ilköğretmen okullarından farklı birer öğretim kurumu olarak düşünülmediğini, hatta resmen kapatıldıkları 27 Ocak 1954 tarihinden yaklaşık bir yıl önce fiilen birleştirildiklerini gösteren bir belge niteliği taşıdığını belirtmek isteriz.
Özet ve Sonuç
Köy Enstitülerinde uygulanan üç öğretim programının her biri değişik özellikler taşımaktadır. Fakat bunlardan 1943 Programı, gerek ilk program oluşu, gerek dayandığı eğitim felsefesi bakımından bir ayrıcalık gösterir
1943 Öğretim programı, öğretmen adaylarının, şehir ve kasabaların sahip oldukları rahat yaşama şartlarından uzakta, alışık oldukları doğal ve toplumsal bir ortam içinde yetiştirilmeleri görüşü ile hazırlanmış bir programıdır. Bu programda gene kültür dersleri yanında tarım ders ve uygulamaları ile sanat derslerine ve atölye çalışmalarına geniş bir yer ayrılmış olması, enstitülerin kuruluş amacına uygun düşmektedir.
1943 Programı, enstitülerde eğitim ve öğretim etkinliklerinin işe, beceriye ve üretime ağırlık veren bir anlayışla düzenlenip yürütülmesini öngörmekte idi. Bu programın göze çarpan özelliklerinden bin de diğer öğretim etkinlikleri yanında sağlık, beden eğitimi, müzik, resim-iş, oyun, gezi, inceleme, serbest okuma gibi alanlarda öğrencilere sınıf içinde ve dışında geniş imkanlar sağlamış olmasıdır. öğretmen adaylarının sağlıklı, ruhsal bakımdan dengeli, yapıcı, yaratıcı ve özverili kimseler olarak yetiştirilmeleri de bu programın amaçları arasında di.
Köy Enstitülerinde uygulanan ikinci öğretim programı (1947), enstitülerin ağır eleştirilere uğramasından ve Milli Eğitim Bakanlığının üst kademelerinde yapılan önemli değişikliklerden sonra hazırlanan bir programdır. Bu programla, basta öğretmenlik bilgisi çerçevesine giren dersler olmak üzere Genel Kültür, Tarım ve Sanat alanlarındaki bazı derslerin amaç ve yöntemlerinde dikkatleri çekici değişiklikler yapılmıştır. Ders konuları da önceki programa göre daha kuramsal ve akademik ölçülere göre seçilmiş ve düzenlenmiştir. Bu değişikliklere rağmen, 1947 öğretim Programının, genel yapısı ve içeriği bakımından 1943 öğretim Programının bir uzantısı olduğu söylenebilir.
Köy Enstitülerinde uygulanan üçüncü Öğretim Programı (1953), bu eğitim kurumlarının ilköğretmen okullarıyla birleştirilmesi veya bütünleştirilmesi çalışmalarına başlandığı bir donemde hazırlanan bir programdır. Bu programın belirgin özelliği, enstitülerde okutulan genel kültür derslerinin büyük bir bölümünün klasik bir biçime sokulmuş tarım ders ve uygulamalarının azaltılarak daha kuramsal bir hale getirilmiş ve sanat derslerine de son verilmiş olmasıdır.
