Millî Eğitim Bakanlığınca hazırlanan ve Yüksek Planlama Kurulunca kabul edilen, "Öğretmen Strateji Belgesi 2017-2023", Milli Eğitim Bakanlığınca düzenlenen Ulusal Öğretmen Stratejisi Çalıştayı sonucunda hazırlandı. Belgede öğretmen yetiştirme, geliştirme ve istihdam süreçlerine ilişkin, "öğretmenliğe yönelik hizmet öncesi eğitim, öğretmenlik mesleğine adayların seçimi ve istihdamı, adaylık ve uyum eğitimi, kariyer geliştirme ve ödüllendirme öğretmenlik mesleğinin statüsü ve sürekli mesleki gelişim" olmak üzere, 6 temel bileşen belirlendi.
Yüksek nitelikli, iyi yetişmiş ve mesleğe uygun bireylerin öğretmen olarak istihdamını sağlamak için öğretmen yetiştirmeye yönelik programlarda eğitimleri iyileştirmek, üniversite mezunları arasından öğretmenlik mesleğine en uygun olanları seçmek, belgede tartışılan amaçlar ve bu amaçlarla ilişkili hedeflerden biri olarak yer aldı. Öğretmenlerin kişisel ve mesleki gelişimini sürekli kılmak amacıyla öğretmenlerin gelişim ihtiyacını tespit için periyodik olarak yapılacak bir performans değerlendirme sistemini hayata geçirmek de diğer bir hedef olarak belirlendi. Adaylık sürecinden itibaren öğretmenlerin kişisel ve mesleki gelişim faaliyetlerinin niteliğini artırmak da hedefler arasında sıralandı.
Diğer yandan, öğretmenlik mesleğine yönelik algıyı iyileştirmek ve mesleğin statüsünü güçlendirmek için öğretmenlerin çalışma şartlarını iyileştirmek, kurumlar ve bölgeler arası farklılıklara göre, iyileştirici tedbirler almak, kariyer ve ödüllendirme sistemi de geliştirilecek.
Bu amaç ve hedeflere yönelik 35 eylem maddesi belirlendi. Belgede yer alan eylemlerin hayata geçirilmesinde Milli Eğitim Bakanlığı´nın yanı sıra, farklı kamu kurum ve kuruluşlar, sivil toplum kuruluşlarının da planlanan politikalarda etkin bir rol almalarına imkân sağlanacak. Belgedeki eylemlerin uygulanmasının koordinasyonundan ve izlenmesinden Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü sorumlu olacak.
Öğretmen yetiştiren programlarda eğitim iyileştirilecek
Strateji Belgesi´nde, yüksek nitelikli, iyi yetişmiş ve mesleğe uygun bireylerin öğretmen olarak istihdamının sağlanması için iki hedef belirlendi. Bu kapsamda, öğretmen yetiştirmeye yönelik programlarda eğitimler iyileştirilecek ve üniversite mezunları arasından öğretmenlik mesleğine en uygun olanları seçilecek. Öğretmen yetiştirmeye yönelik programlarda eğitimleri iyileştirmek için şu eylemler belirlendi: "Öğretmen yetiştirme çalışma grubu işlevsel hale getirilecek. Öğretmen yetiştirmeye yönelik programlara sahip olan kuramların akademik ve örgütsel olarak ve uygulama ağırlıklı olarak yeniden yapılandırılacak. Lisans programı seçimi de yeniden yapılandırılacak. Öğretmen yetiştirmede belirli alanlarda program tercihinin fakülteye girişten sonra yapılabileceği bir sistem oluşturulacak. Öğretmen yetiştirmeye yönelik programlardan diğer programlara geçiş imkânları sağlanacak. Bu kapsamda, öğretmenlik mesleğine (akademik, sağlık, psikolojik gibi nedenlerle) uygun olmadığı komisyonca tespit edilen eğitim fakültesi öğrencilerine diğer fakülte ve bölümlere geçiş imkânlarının sağlanmasına yönelik hukuki ait yapı oluşturulacak.
Öğretmen yetiştirmeye yönelik programlara sahip olan kuramların, bu eğitimlerde alternatif öğretim programları uygulamalarına imkân sağlanacak. Öğretmenlik uygulamaları sertifika sahibi öğretmenler ile yürütülecek. Fakülte-okul iş birliği süreçlerinin yeniden yapılandırılacak. Öğretmen yetiştirme programları için standartlar geliştirilecek. Bu programlarda öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayısının iyileştirilmesi sağlanacak. Eğitim fakültelerindeki öğretim elemanlarının ilk ve orta dereceli okullarda gözlem, araştırma ve uygulama yapabilecekleri ortamlar oluşturulacak."
Öğretmenlerin seçimi için çoklu veri
Üniversite mezunları arasından öğretmenlik mesleğine en uygun olanları seçmek de belgede yer alan diğer hedefler arasında yer aldı. Belgede, öğretmenlik mesleğine kabul için ana kaynak eğitim fakültesi mezunları olmakla birlikte ihtiyaç duyulduğunda başka fakülte mezunlarının da göreve başlamadan önce ilgili alanın eğitimine yönelik programları tamamlamak şartıyla gerektiğinde öğretmen olarak istihdam edilebileceğine işaret edildi. "Öğretmenlik mesleğine seçme işlemleri, çok aşamalı ve ölçütleri belirlenmiş olarak yeniden tasarlanmalı." ifadesine yer verilen belgede, bu doğrultuda öğretmenliğe seçilecek adayların sahip olunması gereken temel yeterliklerin değerlendirilebildiği ve yalnızca yazılı sınav değil, alternatif değerlendirme yöntemlerinin de kullanıldığı bir seçme sisteminin oluşturulması gerektiği bildirildi.
Strateji Belgesi´nde bu seçme yöntemine ilişkin, şunlar kaydedildi: "Mesleğe giriş sürecinde, en uygun adayların seçilmesi için çoktan seçmeli eleme ve sıralamaya dayalı giriş sınavları yanında çoklu veri kaynağına dayalı değerlendirmeyi temel alan, danışman öğretmen eşliğinde mesleğe hazırlama ve iş başında deneme imkanı sağlayan istihdam sistemleri geliştirilecek. Ayrıca Milli Eğitim Bakanlığı bilimsel veriler doğrultusunda nüfusun seyrini ve bileşimini dikkate alarak, orta ve uzun vadede eğitim kademeleri ve öğretmenlik alanları bazında hazırlanan öğretmen ihtiyacı projeksiyonunu kamuoyu ile paylaşacak. Açıklanan veriler doğrultusunda mesleğe yönelecek bireylerin, istihdam durumuna göre üniversite tercihi yapmaları sağlanabilir."
Strateji Belgesi´nde bu hedefin gerçekleştirilmesi için eylemler de belirlendi. Buna göre, mesleğe girişte çoklu veri kaynağına dayalı değerlendirmeyi temel alan seçme sistemleri geliştirilecek. Mesleğe girişte adayların, psikomotor ve duyuşsal becerilerini de göz önüne alan öğretmen yeterlilikleri çerçevesinde seçme sınavları ile lisans başarısı, ürün seçki dosyası, öğretmenlik uygulaması değerlendirmesi, mülakat ve benzeri çoklu veri kaynağına dayalı değerlendirmeyi esas alan bir istihdam sistemi oluşturulacak.
Diğer yandan, aday öğretmen olarak atanabilmek için gerçekleştirilen sınavlarda asgari puan şartı getirilmesi de hedefler arasında yer aldı. Aday öğretmen olarak atanabilmek için gerçekleştirilecek sınavlarda asgari puan şartının getirilerek mesleğe girişte, öğretmenlerin eğitim bilimleri ve kendi alanlarına ilişkin asgari bir başarı düzeyine sahip olanlar arasından seçilmesini sağlamak da hedeflendi. Alanlara göre, öğretmen ihtiyacı ve bu ihtiyaçları karşılamaya dönük istihdam oranlarının her yıl ilgili paydaşlar ve kamuoyuna açıklanması sağlanacak.
Öğretmenler, her 4 yılda bir öğretmen yeterlikleri çerçevesinde yapılacak sınava tabi tutulacak
Milli Eğitim Bakanlığınca hazırlanan, öğretmen yetiştirme ve geliştirme sürecinde yol haritası niteliğinde olan, 2017-2023´teki eylemleri kapsayan "Öğretmen Strateji Belgesi"ne göre, istihdam edilen tüm öğretmenler, her 4 yılda bir öğretmen yeterlikleri çerçevesinde yapılacak sınava tabi tutulacak. Resmi Gazete´de yayımlanan, Milli Eğitim Bakanlığınca hazırlanan, Yüksek Planlama Kurulunca kabul edilen "Öğretmen Strateji Belgesi 2017-2023", bakanlıkça düzenlenen Ulusal Öğretmen Stratejisi Çalıştayı sonucunda hazırlandı.
Belgede öğretmen yetiştirme, geliştirme ve istihdam süreçlerine ilişkin "öğretmenliğe yönelik hizmet öncesi eğitim, öğretmenlik mesleğine adayların seçimi ve istihdamı, adaylık ve uyum eğitimi, kariyer geliştirme ve ödüllendirme, öğretmenlik mesleğinin statüsü ve sürekli mesleki gelişim" olmak üzere 6 temel bileşen belirlendi. Bu amaç ve hedeflere yönelik belirlenen 35 eylem maddesinde, üniversite mezunları arasından öğretmenlik mesleğine en uygun olanları seçmek, belgede tartışılan amaçlar ve bu amaçlarla ilişkili hedeflerden biri olarak yer aldı. Belgede "Öğretmenlerin kişisel ve mesleki gelişimini sürekli kılmak" amacı vurgulanırken, "Öğretmenlerin gelişim ihtiyacını tespit için periyodik olarak yapılacak bir performans değerlendirme sistemini hayata geçirmek" ve "adaylık sürecinden itibaren öğretmenlerin kişisel ve mesleki gelişim faaliyetlerinin niteliğini arttırmak" hedeflerine yer verildi.
Zorunlu bir performans değerlendirme sistemi
Belgeye göre, öğretmen yeterlikleri ihtiyaçlar doğrultusunda güncellenecek. Bakanlık, belirlenecek öğretmen yeterliklerini ulusal ve uluslararası gelişmeler doğrultusunda güncelleyerek ilgili paydaşlara duyuracak. Bütün öğretmenler için zorunlu bir performans değerlendirme sistemi geliştirilecek. Öğretmen yeterlikleri çerçevesinde, öğretmenlerin mesleki gelişim ihtiyaçlarının belirlenmesi, mesleki gelişim çalışmalarının izlenmesi, yönlendirilmesi ve değerlendirilmesine yönelik çoklu veri kaynağına dayalı değerlendirme yaklaşımı çerçevesinde bir performans yönetim sistemi kurulacak.
Performans değerlendirme sonucundan, mesleki gelişim ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik gerekli tedbirlerin alınması, kariyer gelişimi, terfi ve hizmet puanının hesaplanması gibi alanlarda bir kriter olarak yararlanılacak. İstihdam edilen tüm öğretmenler, her 4 yılda bir öğretmen yeterlikleri çerçevesinde yapılacak sınava tabi tutulacak. Sınav sonuçları, öğretmenlerin gelişim ihtiyaçlarının belirlenmesi ve buna yönelik tedbirlerin alınması, kariyer gelişimi, terfi, hizmet puanının hesaplanması gibi alanlarda bir kriter olarak kullanılacak. Öğretmenlerin mesleki gelişimini izleme ve destekleme faaliyetlerinde görev alacak kişilere bilgi, beceri ve farkındalık oluşturacak eğitimler verilecek. Bakanlık tarafından Okul Temelli Mesleki Gelişim Modeli´nin (OTMG) güncellenerek uygulanması sağlanacak.
"Öğretmen akademileri" kuruluyor
Adaylık sürecinden itibaren öğretmenlerin kişisel ve mesleki gelişim faaliyetlerinin niteliğinin artırılması amacıyla "öğretmen akademileri" kurulacak. Akademiler, eğitim öğretim alanında bilimsel, teknolojik gelişmeleri incelemek, araştırmak, danışmanlık hizmeti sunmak, MEB personeli için hayat boyu öğrenme fırsatları oluşturmak, öğretmenlerin hayat boyu öğrenme fırsatlarını artırmak ve çeşitlendirmek için mesleki gelişim faaliyetlerinde örgün, açık ve uzaktan öğretim yoluyla hizmet sunan kurumlarla iş birliği sağlamak için çalışacak.
İlk kez 2016´da başlatılan aday öğretmen yetiştirme sürecinin, gelen dönütler doğrultusunda içerik ve yöntemleri zenginleştirilerek uygulanmasına devam edilecek. Mesleki gelişim programlarında görev alacak eğiticilerin niteliklerine (alan bilgisi, eğitim liderliği, etkili iletişim becerileri, öğretim yöntem ve teknikleri, uyum becerisi gibi) ilişkin ölçütleri, paydaşların katılımı sağlanarak geliştirilecek. Öğretmen akademileri aracılığıyla, yetişkin eğitimi alanında sertifika ve mesleki gelişim programlarının açılması teşvik edilecek.
Eğitim çalışanlarının, ulusal ve uluslararası bilimsel çalışmalar üretmeleri, etkinliklere katılımları teşvik edilerek, bu konuda ilgili kurumlarla iş birliği geliştirilecek ve benzeri nitelikte fırsatlar oluşturulacak. Ulusal Ajans, YTB, TİKA, Maarif Vakfı, TÜBİTAK gibi kurumlarla iş birliği sağlanarak, öğretmenlerin eğitim alanındaki uluslararası gelişmelerle ilgili bilgi düzeyi ve farkındalığı artırılacak. Katılım oranının artırılması için de gerekli tedbirler alınacak.
"Öğretmene şiddete" yeni düzenleme
Strateji Belgesi´nde, öğretmenlik mesleğinin statüsünün güçlendirilmesi de hedef olarak yer aldı. Öğretmenlik mesleğine ilişkin mevzuatın, belgede yer alan eylemlerle uyumlu olarak, güncel ihtiyaçları karşılar biçimde yeniden düzenlenmesine yönelik çalışmalar gerçekleştirilecek.
Öğretmene karşı şiddetin önlenmesine yönelik hukuki ve idari düzenlemelerle, alınacak tedbirlerin kapsamlı olarak planlandığı eğitimde, şiddeti önlemeye yönelik eylem planı hazırlanacak. Eğitim kurumlarının yapılarını demokratik, şeffaf ve katılımcı biçimde geliştirerek öğretmenlerin okul yönetimi süreçleri ile eğitim uygulamaları üzerinde daha fazla yetki ve sorumluluk sahibi olmaları sağlanacak. Öğretmenlik mesleğinin statüsünün artırılabilmesi için öğretmenlerin görev yaptıkları fiziki ortamların buna uygun düzenlenmesi ve şartlarının iyileştirilmesi de belgede hedeflenen bir diğer konu oldu. Bu hedef doğrultusunda, öğretmenlerin çalışmalarını kolaylaştırıcı ve bireysel çalışmalar yapabilmelerine imkân sağlayan fiziki alanlar oluşturulacak.
Bölgeler arası farklılıklar dikkate alınacak
En küçük mülki idari birimler de dahil olmak üzere Türkiye´nin her yerinde sürdürülmesi gereken eğitim hizmetlerinin devamı için kurumlar ve bölgeler arası farklılıklara göre iyileştirici tedbirler alınacak. Belgede, iyileştirmelere ilişkin, "Özellikle kimi merkez okullara göre imkanlar açısından nispeten yetersiz çevrelerde bulunan eğitim kurumlarına yönelik ek iyileştirici tedbirlerin alınması gerekmektedir. Bu tür eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenlere yönelik istihdam koşulları, ek ücret, hizmet puanı, lisansüstü eğitime erişim, yer değiştirmeler ile yurt dışı eğitim ve görevlerde öncelik, konut desteği ve lojman gibi destekler de önemli ölçüde özendirici olabilecektir." ifadelerine yer verildi.
Buna göre, eğitim öğretim kurumları, bölgesel, çevresel ve kurumsal özellikleri açısından kapsamlı olarak belirlenmiş kriterler çerçevesinde yeniden değerlendirilerek sınıflandırılacak. Öğretmenlere, görev yapılan eğitim kurumunun öncelik ve özelliklerine göre istihdam koşulları, hizmet puanı, yer değiştirmeler ile yurt dışı eğitim ve görevlerde öncelik, konut desteği ve lojman gibi özendirici imkanlar oluşturulacak. 652 sayılı KHK´nın ek dördüncü maddesinde yer alan hükümlere göre, işlerlik kazandırılan sözleşmeli öğretmenliğe ilişkin model, yeni ihtiyaçlar doğrultusunda sürekli geliştirilecek.
Öğretmenlere ödüllendirme sistemi
Aynı eğitim kurumunda kesintisiz, uzun süre görev yapan öğretmenlere mesleki deneyimlerini taşıyabilmeleri ve geliştirebilmeleri amacıyla hizmet gerekleri ve kamu yararı göz önünde bulundurularak, okul ve kurum değişiklikleri yapmak üzere bir model oluşturulacak.
Sürekli mesleki gelişime teşvik edilmesi, niteliklerinin artırılması, statülerinin yükseltilmesi amaçlarına yönelik öğretmenlere kariyer basamaklarında yükselme ve ödüllendirme imkanı verilecek. Öğretmenlerin mesleği ve alanına ilişkin gönüllü faaliyetleri ile okul dışı çalışmaları, yapılacak sınavlar, öğretmen akademilerinde alınacak eğitimler ve öğrenci başarıları gibi çeşitli ölçütlerin dikkate alındığı, yükselmelerinin belirli bir süreliğine gerçekleştiği kariyer sistemi oluşturulacak.
