Dikkat Eksikligi Ve Hiperaktivite

Dikkat Eksikliği Sendromu nedir?
Çocuğun, yaşamının her anını etkileyen nörobiyolojik bir bozukluktur.

Kimlerde görülür?
Çocukların %5 inde. Erkek çocuklarda kız çocuklara oranla 3 kez daha fazla. Her sınıfta ortalama bir ya da iki öğrencide görülür.

Yeni bir buluş mudur?
Hayır. Değişik isimlerle anılmakla birlikte, 1900 lü yılların başlarından beri tanınan bir sendromdur. Günümüzde yaygın olan adları, Dikkat Eksikliği Sendromu ve Dikkat Eksikliği Sendromu ile Hiperaktivite Sendromudur.

Sorun nedir?
Dikkati, tek bir noktaya odaklayamamak ve organize olamamak.
Bu sendromun tıbbi bir açıklaması var mıdır?
Evet. Dikkat Eksikliği Sendromu olan ve olmayan bireylerin beyinlerinin kimyasal metabolizmaları arasında farklılıklar saptanmıştır.

Nedeni nedir?
Tek bir nedeni yoktur. Konsantrasyonu sağlamak için milyonlarca beyin hücresi birarada çalışırlar.

Neden olmayan nedir?
Şeker ve diğer gıdalar Alerjiler Anne babaların yetiştirme tarzları.
Çocuğumda Dikkat Eksikliği Sendromu varsa bunu nasıl anlarım?
Dikkat Eksikliği Sendromu, her çocukta kendisini değişik olarak gösterir. Dikkat Eksikliği Sendromu olan bütün çocuklar, dikkatlerini yoğunlaştırmakta ve başladıkları işleri bitirmekte zorlanırlar. Bu zorluğun yoğunluğu çocuklar arası değişiklik gösterir. Ders dinlemenin ve yazıları tamamlamanın gerekli olduğu okul hayatında sorunlar başgösterir. Okul ödevleri yapılmaz ya da tamamlanmaz. Dinlemekte ya da direktiflere uymakta zorluk yaşanır. Çevredeki en ufak olaylarla ya da kendi düşünceleri ile kolayca dikkati dağılır.

Nasıl emin olabilirim?
Bu sendrom için ne tıbbi, ne nörolojik, ne de psikolojik tek bir test vardır. Dikkat Eksikliği Senromu olan çocukların %30 unda hiperaktivite yoktur. Onların ana sorunu dikkatlerini toplayamamak ve konsantre olamamaktır. Genellikle "uyurgezer" görünümünde, sessiz, uyuşuk ve aşırı duygusaldırlar. Dikkat Eksikliği Sendromu olan çocukların çoğu ise hiperaktif, düşüncesizce davranan ve organize olamayan bireylerdir. Genellikle, sürekli kıpırdanırlar ve vücutlerinin bir parçası sürekli hareket halindedir. Bir yerde oturamazlar. Eşyalarını unuturlar ve kaybederler. Başladıkları işi bitirmeden bir diğerine başlarlar. Müdaheleci ve rahatsız edicidirler. Sıra bekleyemezler. Cevapları soruları beklemeden ağızlarından kaçırırlar. Düşünmeden tehlikeye atılırlar. Normal faaliyetleri "sıkıcı" bulurlar.

kaynak: [linkler sadece üyelerimize görünmektedir.]

Dikkat eksikligi ve hiperaktivite bozuklugu (DEHB) için teshis ölçütleri:

Aşağıdaki (1) veya (2) maddelerinden en az birinin karşılanması gerekir.

1-Aşağıdaki dikkatsizlikle ilgili maddelerden en az altısının , en az 6 ay boyunca, çocuğun gelişim düzeyiyle uyumlu olmayarak ve çocuğun uyumunu bozacak şekilde varolması gerekmektedir.

a- Genellikle ayrıntılara dikkat edemeyip, iş, okul ve diğer aktivitelerde dikkatsizce hatalar yapmak.

b- Genellikle oyunlarda ya da verilen görevlerde dikkati sürdürmekte zorlluk çekmek.

c- Kendisiyle karşılıklı olarak konuşulduğunda, dinliyor izlenimi alınmaması .

d- Genellikle kendisine öğretilip,gösterilmesine karşın, bunlları uygulayamayıp, okul ödevleri, işyerindeki görevler ve ev işlerini tamamlayamamak.

e- Çoğunlukla yapacağı aktiviteler ve planları sıralayıp, düzene koyamamak.

f- Beyin gücü gerektiren görevlerden ( ders yapmak gibi) kaçınma, hoşlanmama , ya da bunları yapmaya isteksiz olma.

g- Çeşitli aktiviteler için gerekli oyuncak, ders araç ve gereçleri gibi şeyleri sıkça kaybetmek.

h- Konu dışı çevresel bir uyaran tarafından kolayca dikkatin dağılması.

i- Günlük olağan aktivitelere karşı da unutkanlık hali.

2-Aşağıdaki aşırı haraket ve dürtüsellik belirtilerinden en az altısının, en az 6 ay boyunca , çocuğun gelişim düzeyiyle uyumlu olmayarak ve çocuğun uyumunu bozacak şekilde varolması gerekmektedir.

Aşırı hareketlilik ile ilgili özellikler:

a-Sürekli olarak el ya da ayaklarını hareket ettirmek, yerinde oturamayıp,oturduğu yerde kıpırdanmak.

b-Oturmasının beklendiği ve gerekli olduğu ortamlarda (sınıfta ders esnasında olduğu gibi) yerini terkedip dolaşmak.

c-Uygunsuz olmayan ortamlarda ( sınıf, kalabalık mekanlar gibi) koşmak, bir yerlere tırmanmaya çalışmak gibi davranışlar sergilemek.

d- Oyun oynarken ya da boş vakit aktivitelerinde sessiz bir şekilde davranamama, gürültü çıkararak birşeylerle oyalanabilmek.

e-Daima ‘sanki bir motor tarafından çalıştırılıyor’ şeklinde hareket halinde bulunmak.

f-Sıklıkla aşırı ölçüde konuşmak.

Dürtüsellikle ilgili özellikler:

g-Kendisine sorulmakta olan soru tam olarak tamamlanmadan, yanıtlamaya çalışmak.

h-kendisine herhangi bir şey için sıra gelmesini bekleyememek.

i-Çevresindekilerinin iznini almadan , aniden konuşma ya da oyunlarına katılımak, müdahale etmek.

B-Bu şekilde kişide sorunlara yol açan yakınmaların 7 yaş öncesinde başlaması gerekmektdir.

C-Sorunlara yolaçan yakınmaların en az 2 farklı alanda kendini göstermesi gerkmektedir ( okulda, işte ya da evde gibi).

D-Toplumsal alan, okul hayatı ya da iş ortamında kişinin işlevselliğinde belirgin bozulmanin varlığı.

E- Rahatsızlığa ait yakınmalar başka bir psikiyatrik bozukluğa bağlı olmamalıdır.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, aşırı hareketlilik, dikkat eksikliği ve impulsivite olarak sınıflandırılabilen üç temel belirti kümesinden oluşur.

Kaynak: [linkler sadece üyelerimize görünmektedir.]

Dikkat Eksikliği ve Öğrenme Bozukluğu
 28.08.2006 15:47:15
Dikkat eksikliği ve öğrenme bozukluğu konularına girmeden önce çocuğun gelişim evrelerini gözden geçirmekte fayda var.
• Fiziksel sağlık ve motor gelişim
• Sosyal ve duygusal büyüme
• Öğrenme konularındaki yaklaşımlar
• Dil gelişimi
• Biliş (düşünme becerileri) ve genel bilgiler

Bazı çocukların gelişim evreleri normal seyrinde gitmez, bunların nedenlerine bakmamız gerekir.
• Ailede rastlanan yavaş gelişim kalıpları. Ailede ergenlik gecikmesi vakaları
• Çocuğun gelişim saatini kaçınılmazlıkla geri alan erken doğum
• Yaşamın ilk aylarında yaşanan fiziksel ve duygusal sorunlar
• Astım ya da böbrek hastalığı gibi kronik rahatsızlıklar
• Gelişim açısından olgunlaşmamış çocuklar
• Sosyal gelişimin gecikmesi iletişim güçlüğü çekilmesi
• Olgunlaşmamış beden hareketleri kaymak, sıçramak gibi büyük kas hareketlerini denetleyememek. Kalem tutmak, tebeşir kullanmak gibi küçük kas hareketlerindeki yetersizlik
• Belirli faaliyetlerde gereksiz olan uzuvların kullanılması
• Dil gelişiminin gecikmesi
• Dikkat süresinin çok kısa olması özellikle grup içinde dikkatin dağılması
• Göz ve el koordinasyonundaki güçlük
• Ev ödevlerini yapmada isteksizlik ve güçlük
• Kronolojik yaş problemi,kış ve yaz aylarında doğan çocukların farklı başarı durumları

Dikkat Eksikliği Neden Olur?
Her yıl daha çok çocuğa dikkat eksikliği teşhisi konmaktadır.Sorunları öğrenme bozukluğu kategorisine konacak kadar şiddetlidir. Bu çocukların bazılarında kontrol dışı aşırı hareket ve saldırganlık görülmektedir.

Doğum öncesinde maruz kalınan toksinler, ilaçlar önemli dikkat eksikliğine yol açar. Genellikle 3 yaş civarında farkedilmeye başlar. Problemin olası nedeni, söz konusu beyin alanları arasındaki bağlantıları güçlendiren belli kimyasal maddelerin yetersizliğidir. Böyle çocukların çoğu parlak zekalı ve yaratıcıdırlar. Bunların 1/3’ü ergenlik çağında kayda değer düzelme gösterir.Böyle durumlarda yapılacak en önemli iş uzmanla işbirliği yapmaktır. Ayrıca ev ve okul ortamında fazla otoriter ya da hoşgörülü olmak sorunu daha da fazlalaştırır. Bu konuda dikkat edilmesi gerekli olan noktalar şunlardır:

• Davranışsal olgunluk konusunda sıkı fakat makul kurallar geliştirmek
• Yetişkinlerin çocuklarla konuşmaya, kuralları açıklamaya ve onları sabırla dinlemeye zaman ayırması.
• Kişisel düzen,sabır ve problem çözme konularında model oluşturmak
• Çocukların özdenetim ve başarıya yönelik çabalarını desteklemek
• Kötü davranışları değil iyi davranışları ilgi ile ödüllendirmek
• Çocuklara içten ilgi göstererek sevildiklerini hissettirmek
• Disiplin için fiziksel yöntemlere değil, sözcüklere başvurmak
• Başarı konusunda gerçekçi hedefleri seçmelerine yardımcı olmak

Çocuklar kendi istekleri ile başarısız olmazlar, bu sebepleri iyice gözden geçirmek gerekir.Çocuklar öğrenme konularında doğal bir motivasyona sahiptirler.Doğal olarak en iyi öğrendikleri şey onlar için bir anlam taşımaktadır.Özellikle okula başlama yaşının üzerinde çok iyi durulması gerekmektedir. Bir sınıfta ayrı yaş grubundan öğrenciler olduğu zaman öğrenme ile ilgili olarak daha çok problem ortaya çıkmaktadır. Özellikle 1 yaş erken başlayan çocuk el kaslarının çalışması ile ilgili problem yaşayabilir. Bu da motivasyonu düşürdüğü gibi öğrenme hızını da ketler.Sınıf öğretmeni de aynı şekilde farklı problemlerle uğraşmak durumundadır.

Öğretmenlerde Başarıyı Artıran Etmenler
• Çocuktan olumlu bir beklenti içinde olmak
• Ödev ve çalışmaların sık denetimi
• Net ifade kullanmak
• Esnek olabilmek
• Adil olmak
• Varlığını her an hissettirebilmek
• Sıcak ilişkiler içinde olmak
• Öğrencilerin sorunlarına yanıt bulmaya çalışmak
• Derste ne olup biteceğinin önceden bilinmesi
• Sabırlı ve kesin kararlı olmak
• Bir davranış sorunu çıktığında çözüm yöntemlerini bilmek
• Farklı öğrencileri dışlamamak
• Farklı öğrenciler ile çalışmaya istekli olmak
• Uzman kişilerle işbirliğine açık ve istekli olmak
• Kendine güven ve işini severek yapmak

Ezber Gerekirse
• Hatırlatıcı resim ve şemalar kullanmak anlamlı kısaltmalar üretebilmek
• Ezberlenecek metni parçalara bölüp oyunlaştırmak

Öğretirken
• Konunun ana bölümlerini mutlaka çıkartın
• Ders süresince kısa gevşeme araları koyun
• Dramatizasyonlardan yararlanın
• Yönerge okumayı öğretin
• Sözle tarif etmek yerine hareketlerle gösterin
• Dersten ne anladıklarını belirleyin
• Ders bitimine bir gözden geçirme zamanı ayırın
• Ders notlarını tekrar tekrar gözden geçirmelerini sağlayın
[linkler sadece üyelerimize görünmektedir.]

Diğer linkler ve dosyalar:

[linkler sadece üyelerimize görünmektedir.]

[linkler sadece üyelerimize görünmektedir.]

[linkler sadece üyelerimize görünmektedir.]

[linkler sadece üyelerimize görünmektedir.]

öğretmenim çok teşekkür ederim bir öğrencim de aynı sorunları yaşıyordum ve ne yapacağımı bilmiyordum aydınlanmama yardımcı olduğunuz için teşekkürler

öğretmenim çok teşekkür ederim bir öğrencim de aynı sorunları yaşıyordum ve ne yapacağımı bilmiyordum aydınlanmama yardımcı olduğunuz için teşekkürler

Rica ederim hocam.

Yaramaz, yerinde duramıyor, ilgilenmiyor diye suçladığımız çocukların durumu böyle olabilir.

Sabah TV8 de konuşurlarken rastladım, fikir sahibi yaptıysam ne mutlu bana.

Şunu da ekleyeyim, bu yazılanlara dayanarak biz teşhis koymayalım, mutlaka uzmanına göstermek gerek.

Öğrencinizde Dikkat Eksikliği Sendromu Olduğunu Nasıl Anlarsınız?
Öğrencinizde Dikkat Eksikliği Sendromu Olduğunu Nasıl Anlarsınız?


Dikkat Eksikliği Sendromu olan çocukların çoğunda, okula başlamadan önce sendromun belirtileri fark edilmez. Bir çocuğun, dürtüsel davranışları, dikkatini toplayamaması ya da hiperaktif davranışları sınıfta huzuru bozduğu ve öğrenmeyi engellediği için dikkat çeker.. Doğal olarak öğretmenlerden teşhis koymaları beklenemez ancak öğretmen çocuğun bir uzman tarafından test edilmesini önerebilir. Özel öğretme yöntemleri ise teşhisin konulmasından önce bile yararlı olacaktır.

Bir uzmana gösterilmesi tavsiye edilen çocukların, sınıfta ders dinlemekte zorlanıyor ya da sinıfta neler olup bittiğinin farkında değilmişçesine davranışlar sergiliyor olması gerekir. Bu çocuklar neyin önemli olduğuna karar veremez ve dikkatlerini yönlendiremezler. Diğer çocuklar bazı konulardan bir müddet sonra sıkılıp dikkatlerini toplayamazken, Dikkat Eksikliği olan çocuklar sürekli olarak dikkatlerini toplayamazlar. Bir işi bitirmeden bir başka işe başlar, harketlerinin doğuracağı sonuçları önceden düşünemezler. Özetle Dikkat Eksikliği olan bir çocuk, yaşına göre değil daha küçük yaşta bir çocuğun davranacağı gibi davranır.

Dikkat Eksikliği Sendromu olan çocukların çoğu hiperaktif davranışlar sergiler; yerinde oturamaz ve sürekli hareket halindedir. Sıralarını bekleyemez ve söz almadan konuşmaya başlarlar. Bu hareketler değişik ortamlarda ve değişik konularda aynı sürekliliği gösterir ve çocuğun öğrenmesini ciddi boyutlarda engeller.

Eğer öğrencinizde Dikkat Eksikliği Sendromu ya da başka bir öğrenme sorunu gözlemlerseniz, öğrencinizin davranışlarını -tamamlayamadığı ödevleri, yerinden ne sıklıkla kalktığı gibi...- kağıda dökmenizde büyük yarar vardır.

Öğrencinizin sorunları tartışmak üzere anne babası ile görüşmeli ve fikir alışverişinde bulunmalısınız. Çocuğun davranışlarını etkileyen başka etmenler varsa bunları en iyi öğrenebileceğiniz kaynak anne babadır.
 

bende bir tane var ve sınıfı çok zorluyo.

DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU OLAN ÇOCUK VE GENÇLERDE AKADEMİK SORUNLAR VE YAKLAŞIMLAR –

ÖĞRETMENLER İÇİN ÖNERİLER                                           
 
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu olan çocuklar, birçok problemler açısından daha büyük bir risk altındadırlar:

    * Öğrenme güçlükleri
    * Okul değiştirilmesi           
    * Geçici olarak eğitime ara verilmesi                               
    * Sınıfta kalma
    * Okuldan atılma
    * Okula devam etmeme

Bu çocuklar okul yılları boyunca birçok güçlükle karşılaşırlar ve bunlarla baş etmek zorundadırlar. Dikkatsizlik, oturma güçlüğü, dürtüsellik, organizasyon sorunları, unutkanlık, öğrenme problemleri okuldaki başarılarını azaltmaktadır.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu'nda öğrencinin sözü edilen problemlerle başa çıkabilmesinde öğretmenin rolü, en az ana baba kadar önemlidir. Öğretmenler, çocukların yaşamını şekillendiren ve başarıyı deneyimlemelerine yardım eden son derece önemli kişilerdir. Çocuğun kendi benlik değerini  ve yeteneklerini tartmasında öğretmenler ayna rolü üstlenirler. Bir öğrencinin benlik saygısı, yetişkinlerin ona verdiği mesajlar üzerine kurulmaktadır. Tüm çocuklarda olduğu gibi DEHB olan çocuklar da değerli oldukları mesajını alırlarsa, bu mesaja inanırlar. Bir zamanlar DEHB tanısı alan yetişkinlere bu sorunları ile nasıl başa çıktıkları sorulduğunda "Birileri bana güvendi" demişlerdir.


DEHB İLE İLGİLİ OLARAK HER ÖĞRETMENİN BİLMESİ GEREKENLER NELERDİR?     


1-DEHB bütün dünya çocuklarının % 5'inde görülmektedir.

 

2-Nörobiyolojik bir bozukluktur.   

3-Farklı üç tipi mevcuttur.

4-Tüm DEHB olan öğrenciler birbirine benzemez.   

5-Diğer bozukluklarla birlikte görülme olasılıkları vardır. Özel öğrenme güçlüğü, karşı koyma-karşı gelme bozukluğu, anksiyete, depresyon, davranım bozuklukları vs.

6-Yaşa-uygun gelişimsel becerilerde 2-4 yıllık bir gerilik olabilir. Gelişimsel gecikmeler sıklıkla motor beceriler, öz-bakım becerileri, kişisel sorumluluk, bağımsızlık ve akran  ilişkilerinde görülür. Akranlarına kıyasla daha az olgun, sorumluluk sahibidirler.

7-Bazı davranışları, nörotransmitterlerdeki yetersizliklere bağlıdır. Okulda ve evde problemlere neden olan bu davranışlar şunlardır:

a-Yürütme işlevlerinde güçlükler: Yürütme işlevlerine ilişkin beceriler okuldaki başarı için önemlidir. Bu becerilerdeki eksiklikler şunları kapsar:

    * Bellek ve anımsamadaki işleyiş: Kısaca olayları akılda tutma ve onları idare etme.       
    * Faal, canlı-uyanık olma ve gayret: Çalışmayı başlatma, aktif kalma ve bitirme.
    * Dürtüsellik: Düşünmeden önce söyleme ve yapma.
    * Duyguların kontrolü: Engellenmeye toleransın düşük oluşu ve duygusal patlamalar.
    * İçselleştirilmiş dil: Davranışı idare eden iç konuşmanın kullanımı.
    * Karmaşık problemleri çözme: Bütünü parçalara ayırma, parçayı analiz etme ve eski yerine koyma.

b-Unutkanlık ve organize olamama: Bu problem, okul ve ev ödevini tamamlamayı etkiler. Ödevlerini yapmay, teslim etmeyi, projelerin günlerini, okuldan sonra kalarak çalışmalarını tamamlamayı unutur.

c-Okul çalışmasında değişkenlik: Çalışmasında günden güne, dersten derse görülen farklılık öğretmenleri ve ana babaları şaşırtır. Bazı günler çalışmasını doğru olarak tamamlar, çoğu gün ise bunu başaramaz. İlaç kullanmaksızın tümüyle okul ödevine odaklanması zor olur.

d-Ceza ve ödül yoluyla öğrenmede zorluk: Diğer çocuklar kadar kolaylıkla ödül ve ceza yoluyla öğrenemezler. Bu özellikleri eğitilmelerini ve disiplin altına alınmalarını daha güçleştirir.Yanlış davranışları tekrar eder. "Ne yapılacağını bilen ama bildiğini yapmayan, yanlışlarından bir şey öğrenmemiş gibi gözüken çocuklardır".

e-Bozulmuş zaman algısı: Yavaş hareket ederler, ev ödevleri-okul projeleri için yeterli zamanı kestiremezler. Özellikle uzun süreli çalışmaları planlamakta güçlük çekerler.

f-Uyku sorunları: Bu çocukların yaklaşık yarısı uykuya dalmakta ve uyanmakta güçlük çekerler. Bu nedenle sınıfta uyuklayabilirler.

g-Uyanıklık seviyeleri: Uyanıklık seviyelerini de düzenlemekte zorlukları vardır. Dinleme sırasında yeteri kadar uyanık ve canlı kalabilmeleri zordur.

h-Rutindeki değişiklik ve geçişlerde güçlük: Sınıf değiştirilmesi, öğretmen değişimi, teneffüs, okuldan sonra otobüse binme, yanlış davranışların ortaya çıkması için yüksek risk taşıyan zamanlardır.

8-DEHB çocukların ailelerinde sıkça görülür.

9-Birçok çocuk için ilaç oldukça etkilidir.

10-Ergenlikte DEHB tümüyle kaybolmaz: Hiperaktivite gittikçe azalır. Çocukluktaki kadar hareketli olmazlar, sakinleşirler. Dikkat problemi yaşam boyu sürer. Yaklaşık %50'sinin dikkat belirtilerinin, yetişkinlikteki ana problemlerin nedeni olmadığı bildirilmektedir. Bu grubun belirtileri yaşla hafifler ve onlarla baş etmeyi  öğrenirler. Kişiliklerine uygun iş bulabilirler, belirtileri iş yerinde problemlere yol açmaz.

ÖĞRETMENLER, DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞUNUN HİPERAKTİF-DÜRTÜSEL TİPİ İLE DİKKAT EKSİKLİĞİ TİPİNE SAHİP ÖĞRENCİLERİ NASIL AYIRDEDEBİLİRLER?


DEHB (hiperaktif-dürtüsel)olan çocuklar:   

    * Aşırı hareketli
    * Enerjik
    * Çok konuşan
    * Sempatik                                                                       

DEHB (dikkat eksikliği) olan çocuklar:

    * Düşük enerjili
    * İçe dönük
    * Sınıfta daha az konuşan
    * Hayal kuran  çocuklar olmaya eğilimlidirler.

 
Farklılıklar: DEHB'nun hiperaktif-dürtüsel tipi ile dikkatsizlik tipine sahip öğrenciler arasında belirgin farklar vardır. DEHB'nun her iki tipine de sahip öğrenciler, her iki sütundan belirtilere sahip olabilirler.   

DEHB(hiperaktif-dürtüsel tip)

hiperaktivite
   
oturamama

çok konuşma

yanıtları hemen verme
   
düşünmeden önce konuşma ve harekete geçme

sınıfın soytarısı

arkadaş edinmekte ve sürdürmekte güçlük, sosyal ipuçlarını değerlendirememe

DEB(dikkatsiz tip)
düşük enerji, hiperaktivite yok
hayal kurarak sırasında oturma
sessiz, az konuşma
sınıfta tepkisi yavaş
işleme hızında yavaşlık(bazen karıştırma olur)

bilginin hatırlanmasında yavaşlık

algısal-motor hızda yavaşlık

yavaş yazma
sessiz, sosyal olarak mesafeli
akranları ile daha iyi anlaşma


Daha az yaygın özellikleri: Aşağıdaki davranışlar bütün DEHB olan çocuklar için geçerli değildir. Varolduğunda da dikkat eksikliği olan tiple birlikte olması daha olasıdır.

 
DEHB(hiperaktif-dürtüsel tip)

saldırganlık

karşı koyma davranışı

savunma davranım bozukluğu

DEHB(dikkatsiz tip)

kaygı, dürtüsellik az
daha az karşı koyma davranışı
daha az savunucu


Benzerlikler: DEHB'nun her iki tipinin paylaştıkları ortak özellikler

  dürtüsellik

  dikkatsizlik

  ev ödevine,okul çalışmasına başlamada zorluk

  dikkati sürdürmede güçlük (göreve devam etmede)

  yazılı ifade ve matematikte problemler

  kötü el yazısı (ince motor beceriler)

  uyarıcı ilaçlara olumlu tepki

  kısa-süreli bellek problemleri

  işleyen bellek problemleri

 

DEHB'DA ÖĞRENME PROBLEMLERİ:


Bazı öğrenme problemleri DEHB'nun belirtilerinin sonucudur. Bu bozukluğa sahip çocukların çoğu akademik alanda sorunlar yaşarlar.


ÖĞRENMEYİ ETKİLEYEN DEHB BELİRTİLERİ NELERDİR?       

1-DİKKATSİZLİK/ZAYIF KONSANTRASYON

    * Sınıfta dinleme güçlüğü: Hayal kurma olabilir; dersin veya ödevin içeriğini kaçırabilir; tümüyle dersten uzak olabilir.
    * Ayrıntılara dikkat edememek: Çalışmada dikkatsizlik hataları yapar; dil bilgisi, noktalama işaretleri, büyük harf ile yazma, heceleme veya matematik sembolleri, işaret değişimlerinde yaptığı yanlışları fark edemez.
    * Okul çalışmasını bitirmekte ve görevini sürdürmekte güçlük; ilginin dağılması: Tamamlanmamış bir görevden diğerine geçer; dağıldığı zaman çalışmaya yeniden odaklanmakta güçlük çeker.
    * Notların farkında olmamak: Dersini geçip geçemeyeceğini bilemeyebilir.


2-DÜRTÜSELLİK

    * Çalışma sırasında acele etmek: Yönergeleri okumamak; yazılı çalışmada kısa yollar bulmak (zihinden matematik çözmek gibi); yanıtlamadan önce tüm soruyu okumamak, çalışmayı kontrol etmemek.
    * Hazzın geciktirilmesinde güçlük: Uzak bir gelecekte meydana gelecek (iki hafta ile altı ay veya daha fazla bir süre) bir ödülün onu motive etmemesi.

3-ZAYIF ORGANİZASYON BECERİLERİ

    * Organize olamamak: Ev ödevi, okul çalışması, kitap, defter, jimnastik giysileri, malzemelerin kaybı
    * Düşüncelerini düzenlemekte etmekte güçlük: Fikirlerini ve yazım çalışmalarını sıraya koymakta problem
    * Göreve başlamakta güçlük
    * Görevi bölümlere ayırmakta güçlük
    * İlk başta atılması gereken adımı atmakta güçlük
    * Uzun süreli projeleri planlamada güçlük

 
4-BOZULMUŞ ZAMAN ALGISI

    * Zamanın geçişini doğru olarak kararlaştıramamak: Zamanlama yapamaz ve sıklıkla geç kalır; beklediğinde zamanın ağır geçtiğini hissediyorsa çoğunlukla sabırsızlanır.
    * Ağırdan almak: Ev ödevlerini, projelerini, son dakikaya kadar geciktirir.
    * Zamanını yönetme becerilerinde zayıflık.
    * Okul çalışmasını tamamlamak için uygun zaman oluşturmakta güçlük.     

DEHB İLE BİRLİKTE GÖRÜLEN ÖĞRENME PROBLEMLERİ NELERDİR?

Bazı öğrenme problemleri, DEHB ile doğrudan ilgili olmamasına rağmen çoğunlukla birlikte görülür. Bu belirtiler ciddi ise Özel Öğrenme Güçlüğü (ÖÖG) olarak tanımlanır.(DEHB olan çocukların %25-%30'unda ÖÖG bulunur). Yıldızla(*) işaretlenen yetersizlikler ÖÖG olarak nitelendirilebilir.

1-DİLE İLİŞKİN YETERSİZLİKLER:

Dil-işleme problemleri bu çocuklar arasında yaygındır.

a-Konuşulan Dil*

    * Konuyu kendi seçmişse spontan olarak çok konuşur.       
    * Düşünmesi, özetlemesi, düzenlemesi gereken yanıtlarda güçlük çeker; daha az konuşur ve konudan konuya atlayarak cevap verir.
    * Fikirlerini düzenlemekte güçlük çeker ve işleme hızındaki yavaşlıktan dolayı sınıfta konuşmakta isteksizdir.

b-Yazılı Dil*

    * Yavaş okur ve yazar, ödevini tamamlamak uzun zaman alır, daha az yazılı iş üretir.
    * Özet yazmada güçlüğü vardır; fikirlerini düzenlemekte zorlanır ve onları uygun sırada ifade edemez.
    * Yazıdan ya da başlıktan fikir oluşturmakta güçlük çeker.Yazılı sınavın yanıtları, konunun tartışılması, özetler kısa olabilir.

c-İşleme Hızı

    * Bilgiyi işlemede yavaşlık:Yavaş okur, yazar ve cevap verir; ev ödevini, sınıf çalışmasını ve testleri tamamlamak iki kat zaman alabilir; yanıtları kontrol etmek için zamanı yetmez.                                                               
    * Olayları yavaşça hatırlar.
    * Matematik işlemleri, cebir formülleri, yabancı diller, tarihi olaylar ve zamanları, dil bilgisi kuralları gibi  bellekte depolanan bilgileri kolaylıkla geri çağıramaz.

d-Matematik*

    * Basit matematik işlemlerini otomatik olarak yapmakta güçlük, yavaş hesaplama: Çarpım tablosu, bölme, ekleme, çıkarma gibi basit matematik işlemlerini kullanmakta ve hızlı bir biçimde hatırlamakta güçlük yaşar.

e-Dinleyerek Kavrama

    * Yönergeleri izlemekte güçlük: Uzun sözel yönergeleri karıştırır, işitmeyebilir veya öğretmenin dersinin arasından ev ödevini seçemez.
    * Ana noktaları kaybeder; not alırken yazmak üzere ana noktaları belirlemekte güçlük çeker.

 f-Okuyarak Kavrama*       

    * Okuduğunu anlamakta ve hatırlamakta güçlük çeker; tekrar okumak     

           zorunda kalır; uzun okuma parçalarında zorlanır.

    * Okurken hatalar yapar; sözcük, cümle veya satır atlar; okuduğu yeri

      kaybedebilir.

    * Okuduğu parçadan anahtar olayları belirlemekte ve hatırlamakta güçlük     
 çeker.


2-BELLEK ZAYIFLIĞI:


Kısa süreli, uzun süreli ve/veya işleyen bellek ile ilgili güçlükleri olabilir. Çoğunlukla bu bellek becerileri birbirleriyle ilişkilidir. Örneğin, bir öğrencinin işleyen belleği sınırlı ise, çok fazla bilgi depolayamamakta veya bilgiyi uzun süreli bellekten çağırmakta zorluk çekmektedir.

a-Kısa-süreli bellek problemleri

Yaklaşık olarak 20 saniye içinde şimdi ve buradaki  bilgiyi hatırlamakta güçlük: Öğretmenin isteklerini, çok adımlı  yönergelerini veya sözel olarak sunulan matematik problemlerini hatırlayamaz.

b-İşleyen bellek problemleri

    * Bilgiyi aktif olarak işlerken bellekte tutma güçlüğü; örneğin problemi çözmek için matematik işlemlerini, gerekli formülleri hatırlamak üzere uzun-süreli belleğe ulaşırken, kısa süreli bellekte bir matematik problemini tutmakta güçlük olabilir.
    * Bir problemi çözmek için işleyen belleğe gereksinim duyan uzun süreli bellekten bilgiyi geri çağırmakta zorluk yaşanır.
    * Belleğe girişteki zorluktan dolayı sınavlarda daha fazla zaman harcayabilir.

c-Uzun süreli bellek problemleri

    * Uzun-süreli depoya bilgiyi yerleştirmekte ve depodaki bilgiyi geri çağırmakta güçlük yaşanır.
    * Çarpım tabloları, matematik işlemleri veya formüller, sözcüklerin yazım kurallarını, yabancı dilleri ve tarihe ilişkin zamanları hatırlamakta zorlanır.
    * Uzun-süreli bellekte depolanan bilgiyi çabuk hatırlayamaz.
    * Matematik işlemleri, sözcük yazımları veya tarihsel olaylar gibi bir gece öncesi depolanan bilgiyi hatırlayamayabilir.
    * Çalışmasına rağmen uzun-süreli bellekten bilgiyi çağırmasını gerektiren sınavlarda iyi değildir.

d-Kısa ve uzun-süreli bellek problemleri ile ilgili unutkanlıklar

    * Ev ödevini;
    * Evden kitaplarını almayı;
    * Öğretmenine tamamladığı ödevlerini vermeyi;                     
    * Özel ödevleri, tamamlanacak çalışmaları, sınavları;
    * Öğretmenin isteği doğrultusunda dersten sonra kalmayı unutabilir.


3-İNCE MOTOR KOORDİNASYONDA ZAYIFLIK:


    * El yazısı kötüdür; bazen küçük ve okunaksız olabilir.   

    * Yavaş yazabilir; güçlüğünden dolayı yazmaktan ve ev ödevini yapmaktan kaçabilir.
    * Daha az yazılı çalışma üretir.       
    * Sanat yönü olabilir; sanat için gerekli motor koordinasyon son derece iyi olabilir.

DEHB OLAN ÇOCUKLARIN ÖĞRENME STİLLERİ NASILDIR VE ÖĞRETMENLER BU KONUDA NE YAPMALIDIR?


DEHB olan çocukların öğrenme stillerinden önce bu konuyu anlaşılır kılmak için genel olarak öğrenme stilleri konusuna göz gezdirelim: H.Gardner'ın 7 farklı öğrenme stili vardır. Ona göre toplam zekamız, en az 7 farklı tipten oluşmaktadır. Sandra Rief, Gardner'ın zeka tiplerini şöyle özetler:

1-Dile dayalı öğrenen-kelime ustası: Sözel ve yazılı dil yoluyla ve sözcükleri işiterek, söyleyerek, görerek en iyi şekilde öğrenir.

2-Mantık matematiğe dayalı öğrenen-sayı ustası: Kendi bulgularını oluşturarak, sınıflayarak, soyut kalıplar ve ilişkilerle çalışarak en iyi şekilde öğrenir.

3-Uzamsal öğrenen-sanat ustası: Görsel sunumlar, görselleştirme yolu ile, hayal gücünü kullanarak, renkler ve resimlerle çalışarak en iyi biçimde öğrenir.

4-Beden-kinestetik(devin-duyumsal)öğrenen-beden ustası: Yaparak, dokunarak, hareket ederek, etkileşimde bulunarak ve ele ilişkin etkinlikler yoluyla öğrenir.

5-Müziğe dayalı öğrenen-müzik ustası: Ritm, müzik ve melodi yoluyla en iyi şekilde öğrenir.

6-Kişilerarası ilişkiye dayalı öğrenen-insan ustası: Diğer insanlar ile ilişkiye girerek, etkileşerek, işbirliği yaparak, paylaşarak öğrenir.

7-Kişisel olarak öğrenen-kendilik ustası: Yalnız çalışarak, bireysel projelerle en iyi şekilde öğrenir.

Dr.Edna Copeland, son yirmi yıl boyunca öğrencilerin öğrenme stillerinin, işitselden görsele kaydığını, bütün öğrencilerin %60'ının görsel  öğrenme stratejileri ile daha iyi performans gösterdiğini ve bu stratejileri tercih ettiğini belirlemiştir.   


DEHB olan öğrenciler de çoğunlukla "görsel olarak öğrenen" çocuklardır ve öğretmenlerini pasif olarak dinlemeyi gerektiren geleneksel tipte işlenen derslerde  kolaylıkla öğrenemezler. DEHB olan çocukların öğrenme stilleri tümüyle birbirine benzememesine rağmen, çoğu uzamsal (görerek), ve kinestetik olarak (yaparak) öğrenirler. Matematik, özet yazma, kitap anlatma gibi becerilerle baş etmek için görsel ipuçlarını da içine alan ele-dayalı etkinliklere daha fazla gereksinim duyarlar. Dile dayalı ve mantık-matematiğe ilişkin öğrenmede ise zorluk çekerler.


DEHB olan çocukların daha yeniliğe açık, sezgisel ve  farklı öğrenme stilleri olabilir. Böylece, bir problem çözme yolunu kendileri bulup yaratarak, bu yolu sıkça kullanabilirler. Bununla birlikte, öğrenciler onlara çok zor gelen mantıksal, doğrusal ve ardışık olan okul çalışmasını yürütebilmeyi öğrenmelidirler.

Öğretmenler, DEHB olan öğrencilerin öğrenme stillerini anlamaya çalışmalı  ve bu stilleri çeşitlendirmek için daha fazla gayret etmelidirler. Sınıfta çeşitli öğrenme stratejilerini kullanmaya özen göstermek, sınıfta aktif  ve el becerisine dayalı bir öğrenme çevresi yaratmak, öğrenmeyi daha zevkli  kılmak, DEHB olan çocukların öğrenmesine olumlu bir ivme kazandırır.

SINIFTA GEREKSİNİM DUYULAN DEĞİŞİKLİKLERİ YAPMAK İÇİN ÖĞRETMENLERİN KULLANMASI GEREKEN ÜÇ ÖNEMLİ STRATEJİ NEDİR?

   I-Öğretme yöntemlerini ve kaynaklarını değiştirmek.   

  II-Çalışmaları/ödevleri değiştirmek.

 III-Sınav ve not verme yöntemini değiştirmek.

I-ÖĞRETME YÖNTEMLERİNİ VE KAYNAKLARINI DEĞİŞTİRMEK:   

1-Daha fazla görsel ipuçları ve hatırlatıcılar sağlayın:

DEHB olan öğrenciler, çok duyuya dayalı yaklaşımı kullanan öğrenme stratejilerinden oldukça yararlanırlar. Öğretmenin söylediğini işitirken, beceriyi görüyorlarsa daha kolay öğrenirler, sonra da becerilerin veya sözcüklerin resimleri akıllarında kalır. Kişisel deneyimleri ile ilgili olan materyali de daha kolay hatırlarlar.

a- Öğreteceklerinizi görsel olarak sunun: Çoğunlukla görsel olarak öğrendiklerinden, öğretmenin örneklendirmesi çok etkili olabilir. Tepegöz, bu amaç için çok yararlı bir araçtır. Böylece, siz de sınıfla yüz yüze olma fırsatını yakalarsınız (Önemli bilgileri tepegözde farklı renklerle yazın).

b-Tüm sınıfa tahta ya da tepegözle öğretirken anahtar noktaları bırakın: Örneğin, yabancı dil fiillerinin çekimlerini, dilbilgisi kurallarını, görmeleri için bırakın, silmeyin.Tahtada bilgi aynı yerleşimde bırakıldığında, öğrenciler bilgiyi bulacakları yeri bilirler. Bilgileri, alfabenin harflerinin kullanımı yerine sayılarla basamaklandırın.             

c-Odanın çevresine dersle ilgili anahtar sözcükler yerleştirin, tartışıldığında onlara işaret edin: Posterlere anahtar sözcükleri yazın.Tahtaya veya odaya -kolayca görülebilecek yerlere- asın.

    * Yönergeden önce sınav yapın: Dersin sunumundan önce anahtar sözcüklerle öğrenciyi sınayın.
    * Dersten sonra kısa bir sınav yapın: Dersi tamamladıktan sonra kısa bir sözlü sınav yapın." Okyanusu geçerek Amerika'yı kim keşfetti?". Doğru kartı işaret edin ve tüm sınıfa yanıtı tekrar ettirin.
    * Sınıfta asılı olan kartlarla sınav yapın: Öğrenciler rahatlıkla görebilecekleri şekilde yerleştirilmiş anahtar sözcükler yoluyla değerlendirilirler. “Kolomb kimdir?”
    * Son sınavı yapın: Duvardaki materyali indirmeden önce son sınavı yapın.
    * Önemli bilgiyi kalem açacağının/çöp kutusunun yanına koyun: Sınıfın kapısı veya öğrencinin kısa bir süre ayakta kalabildiği yerlere asılabilir.

d- Son derece önemli olgularda dikkati çekmek için renkli kalem kullanın: Eğer öğrenci sürekli aynı hece ya da dil bilgisi hatası yapıyorsa, unuttukları harfleri ya da sözcükleri düzeltin. Renk, öğrencinin daha iyi hatırlamasına yardım eder (Kırmızı veya pembe en çok hatırlanan renklerdir).

e- Bütün öğrencilere günlük derslere ilişkin yol gösterici notlar verin: Anahtar noktaların işaretlendiği, ana hatlar biçiminde düzenlenen günlük ders notlarını kopyalayarak öğrenciye verin. Cümleler arasında öğrencinin not almasına imkan veren boşlukların bulunduğu iskelet ana hatlar kullanın.

f- Anahtar noktalara başvurabilmesi için cebe sığabilecek boyutta kopyalar hazırlayın: Öğrenciye sınıfta kullanması için kartın bir kopyasını saklamasına izin verin (basit matematik işlemleri, formüller, fiil çekimleri vb.).

g- Sınıfta bilgi verici posterler kullanın: Posterler, önemli tarihsel olayları, dilbilgisi kurallarını veya matematik kavramlarını hatırlatan "görsel hatırlatıcılar" dır. "Çılgın ve tuhaf" resimler olayları öğrencinin daha kolay belleğine yerleştirmesine yardım eder. Öğrenci, posteri sınav sırasında zihninde canlandırabilir ve doğru yanıta ulaşabilir.

h- Grafik (resim/yazı) düzenleyiciler kullanın: Grafik düzenleyiciler, çoğunlukla öğrenciler için çok yararlıdırlar: Soyut kavramları somutlaştırırlar,

görsel olarak organize edilmiş materyali öğrenmeye yardım ederler ve

hatırlamayı kolaylaştırırlar.

    * iç içe geçmiş iki daire kullanarak iki konunun birbirine benzer ve farklı taraflarını gösterebilirler;
    * karar verme becerilerini geliştirmek için, bir form üzerinde lehte ve aleyhte olan önerileri  belirleyebilir ve en iyi fikirde karar kılabilirler;
    * yeni bir konuya ilişkin terimleri ve tanımları öğrenmek için, içerik düzenleyici kullanabilirler; terimler, tanımlar sütunlar halinde listelenir ve öğrenci onları karşılaştırır;
    * ardışıklık becerilerini geliştirmek için, bir hikaye ve tarihsel bir olayı tanımlarken film kareleri ya da tren vagonları şeklindeki bölümler sözcükler veya resimlerle doldurulur;
    * rapor ya da deneme türü yazı yazmayı kolaylaştırmak için, (kim, ne, nerede, ne zaman, niçin, nasıl- 5N 1K-) kelimelerle görsel ipuçları birleştirilebilir ("kim" bir yüzün, "ne zaman" bir saatin, "nerede" bir yerin üzerine yazılır).

ı-Sınıfta sınav öncesi konuları gözden geçirin:                                 

    * Sınav için özetleri yeniden gözden geçirin: Materyalin bir özet taslağını yeniden oluşturun. Tepegözde her bir durumu yazın. Sınıfta taslağı yazarak, dersinizin gidişini yavaşlatın, böylece öğrencilerin not alırken geri kalmamalarını da sağlayın.
    * Sadece anahtar noktaları belirleyin: Açıkça belirtin:"Bu anahtar noktadır. Onu işaretle. Sınavda gelebilir".
    * Yeniden gözden geçirme becerilerini öğretin: Materyali nasıl gözden geçireceğini öğrenciye gösterin.Örneğin, her bir bölümle ilgili olarak büyük harfle yazılmış başlıklara, koyu ya da italik harflerle basılmış, altı çizilmiş sözcüklere, resimlerin altındaki yazılara, bölümün sonundaki özetlere bakmasını öğretin.

2-Ek olarak bireyselleştirilmiş yardım sağlayın:

a-Çiftler halinde öğrenim: Öğrencileri sınıfta çiftlere ayırın ve çalışmalardaki yeni  kavramları tartışmalarını sağlayın.                           

b-Akran özel öğretmenler: DEHB olan öğrenciler, benzer kavramları öğrenen sınıf arkadaşlarını veya kendilerinden daha büyük ama genç öğrencileri özel öğretmen olarak isterler ve onlarla daha kolay öğrenirler.

c- Sınıf yardımı: Sınıf yardımları, akademik çalışmalar, ev ödevlerini izleme ve tamamlama sırasında, öğrenciye daha fazla bireyselleştirilmiş dikkat verilmesine yardım eder.

3-Sınıfta bütün öğrencilerin aktif  katılımını sağlayın:

a- Grup tepkisini kullanın: Bütün öğrencilerin bir kart ya da el işareti ile tepki verdiği sorular sormak katılımı artırmak açısından iyi bir yöntemdir. Öğrenciler yanıtlarını gösteren bir kartı tutarlar veya baş parmaklarını kaldırırlar. Öğretmen doğru yanıtı olan bir öğrenciyi kaldırır. Daha sonra doğru yanıtı herkese tekrar ettirerek "koro cevabı"nı kullanabilir. Bu öğrenme tekniği, daha çok öğrencinin katılımını sağlar. Materyali anlamayan öğrencileri öğretmenin fark etmesine olanak sağlar. DEHB olan öğrenciler için işe yarar bir yöntemdir; hayal kurmasına veya aklının başka yerde olmasına daha az fırsat verir.   

    * El işaretleri: Sorunun yanıtı "evet" ise baş parmak yukarıdır. Değilse, baş parmak aşağıdır. Emin değilse ya da bilmiyorsa, avuç düz bir biçimde dışa dönüktür.
    * Yanıt kartları: Plastik kartlarda üç renk vardır: Kırmızı "hayır", yeşil "evet", sarı "bilmiyorum". Kartın arkasında yanıt yazılı olabilir. Öğrenci kartı tutarken sözcüğü görebilir ve yanıtı ile ilgili kafası karışmaz. Diğer kartlar sözcükler içerebilir: Doğru-yanlış, isim-fiil, toplama-çıkarma vb.
    * Kart yelpazeleri: Kart yelpazeleri, bağlayıcı  bir zincir ya da bir halka ile bir araya gelen kartların birleştirilmesi ile yapılabilir. Kategoriler halkalara listelenebilir ve öğrenciler öğretmenin sorusuna yanıt olarak doğru kartı kaldırabilir. Örneğin, dil bilgisi ile ilgili kategoriler (isim,fiil, sıfat), maddenin halleri (katı,sıvı, gaz) veya çoktan seçmeli sorular için a,b,c,d vb.
    * Koro tepkisi: Birlik, uyum içinde öğrenciler soruları yanıtlasın.

 b-Aktif, ele-dayalı öğrenme deneyimleri sağlayın:

    * Bir oyun geliştirin: Ana tarihsel olaylar veya bir kitabın tarihsel dizisini bir oyun geliştirerek oynayabilirsiniz.
    * Bir küçük kitapçık oluşturun: Bir hikaye veya olayı açıklamak için resimler veya çizgilerle bir kitap yaratın.
    * Videoteyp kullanın: Özel olayları ve konuları araştırması veya bir kitabı anlatması için öğrencinin videoteyp (audioteyp) kullanmasına izin verin.
    * Fiziksel hareket kullanın: Öğrenci öğrenmeye fiziksel olarak katılır.

4-Uyanıklık ve dikkatinin artması için elini kullanmasına izin verin:

Elin işlemesi, amaçsız kımıldanmalar veya karalamalar öğrencinin öğrenmesine yardım ederler (ellerinde tuttukları bir obje -top, ataç vs.-de olabilir). Bu fiziksel aktiviteler, öğrencinin zihinsel uyanıklığını sürdürebilmesini, böylece öğretmenini dinleyebilmesini, görevi üzerinde çalışabilmesini sağlarlar. Bu gibi hareketlere engel olunduğu durumlarda ise, öğrencinin dikkati ve uyanıklığı azalmaya başlar. 

5-Öğrenciye yararlı olacak gereçler kullanın:

    * Mekanik kurşun kalemler: DEHB olan birçok öğrencinin mekanik kurşun kalemler kullanmayı sevdiği bildirilmektedir. Bu tercihin nedeni açık olmamakla birlikte öğrenciler, bu tip kalemlerin, el yazısı yazmadaki güçlüklerinde yardım ettiğini bildirmişler. Bu kalemlerin onlara daha iyi yazım kontrolü, daha fazla yazım doğruluğu, dokunma duyarlılığı ve yenilik sağladığı olasılığından söz edilmektedir.
    * Yazı panosu: Bazı öğrenciler, pano üzerine kağıtlarını asarlarsa, daha etkin çalıştıklarını bildirmişlerdir (Bu şekilde hem kağıtları kayıp gitmemekte hem de çalışma masası üzerinde daha fazla çalışma alanı kalmaktadır).

 

II-ÇALIŞMALARI/ÖDEVLERİ DEĞİŞTİRMEK:


DEHB olan öğrenciler sınıf ve ev ödevlerini tamamlamakta zorluk çekerler, akranlarına göre iki kat fazla zaman harcarlar. Yazılı çalışmayı tamamlamak için akranlarına göre daha fazla çaba sarf etmeleri gerekir. Bu, öğretmenlerin öğrencilerine yazılı sınıf ya da ev ödev vermemeleri anlamına gelmez. Ödevlerin uzunluğu, bu öğrenciler için değiştirilebilir. Böylece, bu öğrencilerin aynı ödevler için akranlarına göre daha fazla zaman harcamaları engellenmiş olur.

1-Yazılı çalışmayı azaltın:

Yazılı çalışmayı bitirme-özellikle ev ödevi-öğrencilerin yüz yüze geldiği en büyük akademik problemdir. Yazılı ödevi azaltma bu nedenle çok önemlidir.

a-Ev ödevi miktarını azaltın: Ev ödevinin ne kadar süreceğini tahmin edin ve öğrenciye ne kadar sürede tamamlayabileceğini sorun. Eğer ödev çok fazla zaman alırsa miktarı azaltın (Önerilen her bir sınıf için 10 dakikadır).

    * Daha az problem ve soru düzenleyin: Gerekli becerileri ve ana kavramları kapsıyorsa daha az problem, cümle ve soru belirleyebilirsiniz.
    * Sadece yanıtları yazdırın: Öğrenci soruları yazmaz, sadece yanıtları yazar. Amaç, soruları kopya edip edemediğini değil, öğrencinin sorunun yanıtını bilip bilmediğini görmektir.
    * Boşlukları doldurtun: Kitaptaki tarih sorularını, bilim alanındaki sıralamaları, matematik problemlerini fotokopi etmesine izin verin, tüm problem veya cümleleri yazmak yerine boşlukları doldursun.
    * Okul çalışmasını dikte etmesine izin verin: Öğrenci bilgiyi kopya eden bir arkadaşının ya da ana babasının anlatımını dikte edebilir. Araştırmacılar, öğrenme problemi olan çocukların hazırladığı raporların/özetlerin uzunluğunun ve niteliğinin, çalışmalarını dikte ettikleri zaman artığını bulmuşlardır.
    * Yazılı ödevler yerine yaratıcı etkinlikler koyun: Bir kitap anlatımı için, videoteyp kullanımına izin verilebilir; ünlü bir şiirin resmi yapılabilir; bir oyun yazılabilir; bir model inşa edilebilir; hayali bir seyahat hakkında yazı yazılabilir vs.

b- Not almayı kolaylaştırmak için ipuçları öğretin:

    * Kısaltmaları öğretin: Yaygın olarak kullanılan sözcükler için, kısaltmalar oluşturmak, not alma hızını artırmaya yardımcı olur. Bu strateji kullanılmadığı zaman not almak, daha karmaşık ve daha zor olur. Örneğin-örn; ev ödevi-eö; artı/pozitif-+ vb.
    * İki sütun halinde not almalarını sağlayın: Birinci sütuna ana fikir; ikinci sütuna ise ana fikir hakkındaki detaylar yazılır. Not kağıdı uzunluğuna yarısından katlanabilir ya da defter sayfası dikine bir çizgi ile ikiye bölünebilir.   
    * Ana noktaları belirleyin: Öğrenciye “Bu önemli, kaydet” denir.

c- Not almayı azaltın: Bir taraftan sınıfta anlatılanları dinlerken, bir taraftan 

     yazı yazmak DEHB olan çocuklara zor gelmektedir.Yazarken sınıfta

     söylenenlere odaklanamamaktadır. Bazı stratejiler daha iyi dinlemeyi

     kolaylaştırmaktadır:

    * Tüm sınıf için "not alan" bir öğrenci belirleyin: İyi not alan, dersteki önemli noktaları belirleyebilen bir öğrenci bu görevi üstlenir. Seçilen öğrenci not alır, birkaç kopya çıkarır, sınıftaki bir kutuya yerleştirir ve gereksinimi olan öğrenciler bu notları alır.
    * Karbon kağıdı kullanın: Karbon kağıdı not almayı kolaylaştırır. Kopya, öğrenciye verilir. İki nüshalı kağıtlar kullanılabilir (bu kağıtların bulunması ve maliyeti daha fazladır).
    * Kılavuz ders notları sağlayın: Not alma gereksinimini azaltır.

d- Kısaltılmış bilgisayar ödevleri verin: Bilgisayarla çalışma, çok yardımcı olan bir beceri olmasına rağmen, DEHB olan çocuklar başlangıçta klavye becerilerine ilişkin sorunlar yaşarlar. Bellekte depolama, yavaş hatırlama ve işleme, ince motor beceriler ile ilgili problemlerin bir araya gelmesi ile klavye becerilerinde zorlanırlar.

e- Bitirilmemiş bir ödevi bazen kabul edin: Öğrenci kavramları anlamış görünüyorsa veya kriz döneminde ise, bitirilmemiş ödev kabul edilebilir. DEHB olan öğrenciler, aşırı okul ödevinden dolayı çok bunaldıkları bir noktada tepki verebilirler. Beceremeyeceklerini düşündüklerinden dolayı pes edebilirler.

f- Bir ceza olarak yazılacak cümleler vermeyin: Yıllar önce öğrenciye ceza olarak "100 cümle" yazdırmak yaygındı. Bu eski-moda ceza öğrencinin dikkatini vermesine, ödevini tamamlamasına yardımcı olmamaktadır.

 

2- Uzun süreli projeleri-ödevleri parçalara bölün:

Bu tür çalışmalar uzun ve karışık olduklarında çocuklar bunalabilirler ve başlamak çok zor olabilir. Ayrıca uzun süreli projeler, onları unuttukları, plan yapmak ve planı uygulamak için gerekli organizasyon ve zamanı yönetme becerilerinin zayıflığından dolayı problemlere yol açarlar. Bu durumda görevleri bölmek çok yararlı olabilir.

a- Okunacak materyali renkli ataç ya da klipslerle bölün: Okuma ödevleri için verilen kısmı üç ya da dört parçaya-uzunluğuna göre-bölün. Renkli araçlarla bölümler işaretlendikten sonra, öğrenci kendi kendine " Ataca kadar oku" der. Böylece bitirmeye ne kadar yaklaştığını da görür.

b- Ödevleri bölümlere ayırın: Matematik ya da diğer ev ödevleri bölümlere ayırın. Öğrenci bir bölümü bitirdiği zaman mola alır. Tamamlamasına ne kadar kaldığını görme fırsatını da elde eder.

c- Uzun süreli ödevlerin farklı bölümlerini uygun tarihlere göre ayırın.

d- Projenin her bir bölümüne bağımsız olarak not verin.

 

3- Zor görevler için bir iş ya da ipucu kartı verin:

DEHB olan çocukların ağırdan almalarının bir nedeni onların geniş, çok adımlı projeler nedeniyle çok bunalmalarıdır. Ödevi gerekli parçalara ayırmak için gerekli becerileri yoktur. Bazen gerçekten ne yapacaklarını ve nereden başlayacaklarını bilemezler. Adımların kısa bir taslağını sağlayan bir görev kartı oluşturmak projeyi tamamlamasına yardımcı olacaktır. Örneğin öğretmen başlangıçta, tüm sınıfla ödevi tamamlamak için gerekli adımları tartışır; tahtaya adımları yazar; sınıftan adımları kağıtlarına ya da defterlerine kopya etmesini ister; eğer öğrencinin çalışmayı başlatmakta zorluk çektiğini görürse, gerekirse adımları tartışır ve onları iş kartına yazmasını sağlar.

4-Niceliği değil, niteliği arayın:

 
"Az sayıda yüksek nitelikteki yanıt, daha çok sayıda düşük nitelikteki yanıta tercih edilmelidir". Öğretmenler ödev verdiklerinde çoğunlukla üç şeyi ararlar: Hız; tümünün yapılması (yapılan problemlerin sayısı); doğruluk. Örneğin, öğretmen çocukların 30 problemi, ertesi gün bitirmesini ister ve doğru cevaplar bekler. DEHB olan çocuklar yavaş çalışırlar ve daha az sayıda problemi tamamlarlar. Öğretmenlerin derecelendirme kriteri, sadece hıza ve bütünlüğe odaklandığı zaman, öğrencilere kötü nitelikte çalışma üretme fırsatı doğurur. Ödevler uygun uzunluk ve güçlükte değiştirilirse, nitelikli çalışmaların ortaya çıkması olasılığı daha fazladır. Örneğin" Üç tane tam ve ilginç cümle yaz ama içinde ikiden fazla yazım ya da noktalama hatası olmasın". 

III-SINAV SİSTEMİNİ VE DEĞERLENDİRMEYİ (NOT VERME) DEĞİŞTİRMEK:

 

"Sınavdaki amaç öğrencinin neyi bildiğinin ölçülmesidir, özel bir test tipinde ne kadar iyi olduğunun ölçülmesi değildir".


1-Sınav bütünlüğünü bozmadan ek zaman verin:

DEHB olan pek çok öğrenci için testlere, özel projelere, ev ödevlerine ek zaman vermek onların sınıfa uyumuna katkıda bulunur. Önerilen testin bütünlüğünü koruyarak ek zaman verilmesidir. Sınav sırasında öğrenciye ek zaman vermek iyi bir yöntem olmasına rağmen ilköğretimin ikinci kademesinde ve lisede kullanımı güç olabilir.

a- Testi tamamlamak için alternatif zamanlar bulun:

    * Öğrencinin takvimine bir çalışma süresi ekleyin: Bu süre, testleri bitirmek, çalışmayı tamamlamak, yardım almak, uygun kitapları toplamak, evde yapılacak ödevleri almak gibi birçok amaç için kullanılabilir.   
    * Okul öncesi-sonrası ya da öğle yemeyi sırasında testi verin: Teste başlamak ya da bitirilmemiş soruları cevaplamak için sabah erken gelebilir veya okuldan sonra kalabilir. Uyku bozukluğu olan öğrenciler için, ders öncesi test yapmak iyi bir seçim olmayabilir. Testler öğle yemeği süresinde bitirilebilir (öğrenciyi aç bırakmamak kaydıyla).
    * Blok dersin ikinci yarısında testi tamamlayabilir: Daha sonra iyi not tutan bir arkadaşından yeni bilgiyi alabilir.

 
2- İyi bir test ortamı seçin:

Gürültülü olmayan sakin bir yere gereksinimleri vardır. Blok derslerde, öğretmenleri sınıfa bir şeyler anlatırken DEHB olan öğrencilerin test yapmaya devam etmeleri zor olmaktadır.Testi bitirebilmeleri için (özellikle iki saatlik blok dersin ikinci yarısında) kütüphaneye veya rehberlik bürosuna gönderilebilirler. Öğrenci ek zamana gereksinim duymasa da,  rahatsız  etmeyen bir test ortamı seçilmesine özellikle özen göstermek gerekir.

 

3- Öğrencinin gerçek bilgisini sınamak için sınav biçimini değiştirin:

DEHB olan öğrenciler materyali bildikleri zaman bile işlem hızları ve bilgiyi hatırlamadaki yavaşlıkları, sözel ifade becerileri ve belleklerindeki zayıflıkları nedeniyle sınavlarda başarılı olamayabilirler. Bazı sınav yöntemleri sadece DEHB olan öğrenciler için değil, bütün öğrenciler için daha zordur. Örneğin, bilgiyi hazırlıksız olarak çağırmayı gerektiren sınavlardan çok, tanımayı gerektiren sınavlar daha kolaydır. DEHB olan öğrencilerin belleğini canlandırmak üzere ipucu sözcükler sağlayan test yöntemleri daha iyidir.

a- Çoktan seçmeli ya da doğru-yanlış soruları kullanın: Bilgiyi işleme hızının ve bilginin  hatırlanmasının yavaş olmasından dolayı bu tip sorular sorulmasında yarar vardır. Dürtüsel olan daha küçük çocuklar için bu tip sorular işlemeyebilir, bütün seçenekleri okumaksızın yanıt verebilirler.

b- Sözcük bankasını kullanın: Doğru yanıtın seçildiği bir sözcük listesi veya yanıtların eşleştirilmesini/karşılaştırılmasını gerektiren iki sütunu içeren sözcük bankasını kullanın. Depolanmış bilgiyi kolaylıkla hatırlayamadıklarından, sözcük bankası onların bilgilerini doğru bir şekilde ölçmek için iyi bir yoldur. Sözcükler öğrencilere "görsel bir suflörlük" sağlar.

c- Küçük tabakalar halindeki kartları taşımasına izin verin: Bu yöntemle, öğrencinin bellek problemlerine yardımcı olmak kolaylaşır. Kart, formüller, fiil çekimleri, yazım kuralları gibi ikincil durumları içerir ve test sırasında anahtar bilgiyi hatırlamayı tetikler.       

d- Uzun deneme türü sınavlardan kaçının: Özellikle öğrencinin sözel ifadesinde yetersizlik varsa, öğrenci materyali bilmekle birlikte açık ve organize bir biçimde düşüncelerini ifade etmekte zorluk çekebilir. Bu tür sınavlar yaptığınız zaman da, sınavda tartışılacak olan anahtar konuları bir sözcük bankası ile öğrenciye sağlayın.

e- Sınavları kısaltın: Özel gereksinimi olan öğrenciler için sınavı kısaltın. Daha az noktayı gözden kaçırmaları için daha az soru ile değerlendirmelerinde yarar vardır.

f- Sözlü sınav uygulayın: Çok ciddi yazı problemi olan öğrenciler yazılı sınavlarda zorlanırlar ama sözlü sınavda daha iyidirler. Bazen öğretmen soruları okur ve öğrenci sözel olarak yanıtlar. Diğer alternatif de öğrencinin soruları okuması ve bir teybe ya da bir yazıcıya dikte etmesidir. Bazen öğretmenlerin, konuyu bilmekle birlikte yazılıda başarısız olan bir öğrenci için sözlü sınav yapmaları da iyi bir yöntemdir.

g-Kitabın açık olduğu sınavlar yapın.


4-Not verme yöntemlerini düzenleyin:

Öğrencinin öğrenme sorununu cezalandırmayan not yöntemleri geliştirin (örneğin aklı başka yerde ise, hatırlamakta zorluk çekiyorsa).

a- Öğrencinin en düşük sınav notunu gözardı edin.

b- Yazılı ödevde yazım hatasını dikkate almayın: Amacınız yazım bilgisini sınamak değilse yazım hatalarını değerlendirmeye almayın. Yazım, ödevin en önemli kısmı ise, yazım kılavuzu kullanmasına izin verin. Yanlış sözcükleri düzelterek tam puan kazanmasına olanak sağlayın veya öğrenciden sözcüğü beş kere doğru yazmasını isteyin.

c- Öğrencinin fazla puan kazanmasına izin verin: Öğrenci çalışma veya projeleri tamamlayarak, sınavdaki yanlışlarını düzelterek fazladan puan kazanabilir. Bu yöntemi özellikle sınıfta kalmak tehlikesi varsa mutlaka kullanın. Mümkünse fazla puan toplayabileceği konularla ilgili yaratıcı projeleri saptayın:

    * Bir tarih dersi için savaşa katılmış emekli bir askerle görüşmesini     

teybe alması.

    * Yabancı dil dersi için, o dili konuşan birisi ile görüşmesini teybe alması.
    * Dersle ilgili konularda gazetelerden resimler, makaleler kesmesi veya onları             

         yapıştırdığı bir defter oluşturması.

d- İyi çalışması karşılığında öğrenciye ek puan kazandırın:

    * Bir nota eklemek üzere ek puanlar için kuponlar verin: Örneğin, öğrenci kitap anlatımını zamanında tamamlarsa final notuna eklenmek üzere 3 puan alabilir; bir denemedeki yazım hatasını düzeltmişse; sınavdaki eksik problemlere ya da sorulara doğru yanıt yazmışsa 5 puan verilebilir.
    * İyi çalışmasını, gayretini veya olumlu bir davranışıı ödüllendirmek için "ev ödevi pası" olarak kuponlar verin: Öğrenciler üzerinde "ev ödevi pası" yazan kuponu saklayabilirler. Bir gün ödevini unutur veya kaybederse ya da yapmak istemezse bu pas geçerli olacaktır.


5- Öğrenciye çalışmasını tamamlaması için destek olun:

Bir çalışmayı bitirmek için bir plan yapmak ve bu planı uygulamaya koymak gerekmektedir. Ancak DEHB olan bir öğrencinin organizasyon becerilerinin zayıflığı ve zaman algısının bozulması okul çalışmasını tamamlamasını etkiler.  Onun bir plan geliştirmesine yardımcı olun ve tekrar denemesini sağlayın.

 

HAFTALIK RAPOR:


Öğretmenler, yukarıda anlatılan üç stratejiyi, DEHB olan çocuklarda gerekli değişmeleri sağlamak amacıyla kullandıktan sonra, çalışmaların devamlılığını sürdürmek, tamamlanmasını sağlamak ve ana babaları bilgilendirmek için haftalık raporu önemli bir araç olarak kullanabilirler.


Haftalık raporlar, öğrencinin ödevler ve testler sırasında yaptıklarını ana babalara duyurmak için eve gönderilebilir. Öğretmenler hafta içinde yapılmamış ödevleri ve puanları listeleyen bir not yazabilirler. Öğrenciler, okul çalışmalarını yapmıyorlarsa, onları takip etmek akademik açıdan yararlıdır. İstenilen notları getirdiklerinde haftalık raporların verilmemesi ile ödüllendirilirler.

 

Haftalık raporun kullanılması:

Öğrenciler sürekli olarak görevlerini tamamlayamadıklarında, ana baba-öğretmen görüşmeleri planlanır. Görüşmelerin amacı, problem alanlarını belirlemek ve bir müdahale planı geliştirmektir. İlk adım, öğrencinin not defterine ödevini yazıp yazmadığının, ayrıca ödevinden haberdar olan bir arkadaşının telefon numarasını not edip etmediğinin kontrol edilmesidir. Daha sonraki adımda öğretmenler öğrencinin ilerlemesi ile ilgili bilgileri, haftalık raporlar halinde eve göndermeye başlarlar.

Haftalık rapor, sınıf çalışmasını veya ev ödevini tamamlayıp tamamlamadığını, okul çalışması ve testlerden aldıkları notları gösterir. Bu raporlar, öğrenciyi akademik olarak izlemede yardımcı olacak kısa dönemler için kullanılır. Bazı öğrenciler, aşırı derecede çaba gösterdiklerinde günlük rapor kullanılabilir. Haftalık raporların, özellikle ergenlik döneminde olan birçok öğrenci için daha uygun olduğu bildirilmektedir. Haftalık raporlar, öğretmenlerin kullanabildiği en etkin araçlardan biridir. Ancak DEHB olan öğrenciler için kullanımı daha karmaşıktır. Belirtileri ve öğrenme problemlerinden dolayı, işaretlenen raporları almayı ve onları eve götürmeyi unuturlar. Bu nedenle sınıf öğretmenleri, diğer öğretmenler tarafından işaretlenen raporları almasını öğrenciye hatırlatırlar.

Haftalık raporlar öğrenciye,

    * sınıf çalışmasını/ev ödevini tamamlamasını,
    * akademik materyali öğrenmesini,
    * okulda başarılı olmasını,
    * görevini tamamlayamadığı için ceza almasından daha fazla yarar elde etmesini sağlar.

Haftalık raporlar ana babaya,

    * çocuklarının gelişmeleri hakkında bilgi sahibi olmalarını,
    * gereksinim duyduklarında ev ödevlerini izleyebilmelerini,
    * ödevin yapılmadığı zamanın belirlenmesini,
    * gerektiğinde ödevin tamamlanmasına yardımcı olmalarını sağlar.

 
DEHB olan çocuklarda yetersiz olan birçok beceriler, ev ödevinin tamamlanmasının ve haftalık raporların unutulmasının altta yatan nedenleridir. Bu yüzden öğrencilerin haftalık raporlara ilişkin problemleri sürpriz olmamalıdır. Bu nedenle,

    * raporların basit olmasına, temel bilgiyi içermesine dikkat edin;
    * okunması kolay, tamamlanması çabuk olsun;
    * bu raporları mümkünse gerekli olan çok az ders için kullanın;
    * raporların işlemesini sağlamak için uyum yapmalarını bekleyin;
    * bir "ceza" olarak algılanmasını engellemek, olumsuz yönlerini aza indirmek için yollar bulun;
    * sadece başarısızlıklarını değil, iyi çalışmaları ile ilgili yorumları da içine alsın;
    * haftalık raporların eve ulaştırılmasında sorun çıkıyorsa diğer alternatif yolları (alarmlı kol saatinin, arkadaşının, öğretmeninin, psikolojik danışmanının hatırlatması; ana babası ile telefon ya da fax / elektronik posta ile bağlantı kurulması) deneyin.

Haftalık raporun sonucuna göre öğrenciye ödül verilebilir. Eğer öğrenci çok bunalmış ise, ödül onun çalışmasını tamamlamak için destek vermek olabilir. Sonunda öğrenci başarıyı yakaladığında, notları iyileştiğinde, öğretmenlerinden ve ana babalarından eleştiri almaksızın ödevlerini tamamlaması da önemli bir ödül olabilir. Yaygın olarak kullanılan ve önerilen ödüllerden biri "özel izin" dir."Bu hafta iyi bir rapor getirdin, hafta sonu sinemaya gitmene izin veriyorum" denilebilir. Haftalık raporun yüz güldürücü olmamasından dolayı getirilen katı sınırlamalar, ana baba ve çocuk arasında gücenme ve kızgınlık duygularına neden olabilir. Eğer öğrenciler bir hafta sonu ya da daha uzun bir süre için sınırlanırlarsa büyük bir olasılıkla açığa vurulmamış şu mesajı işitirler: "Eğer sen daha fazla çalışsaydın, çalışmanı bitirecektin.Tembelsin, ilgilenmiyorsun".


Mantıksal sonuçların kullanılması tercih edilmelidir çünkü bu yolla doğru mesajlar verilmekte ve çocukla ana babanın amaçları birleşmektedir."Ödevini ya şimdi yapmalısın ya da en geç cumartesi gecesi dışarı çıkmadan önce bitirmiş olmalısın","Ödevlerini tamamladığın zaman dışarı çıkabilirsin". Bu durumda hem ana babanın hem de çocuğun kazanımları söz konusudur.


YAYGIN DEHB DAVRANIŞLARINI YENİ BİR ÇERÇEVEYE OTURTMAK:

 
Öğrencilerin güçlerini ve yeteneklerini saptamak zaman alır. Ana babalar ve öğretmenler, çocukların olumsuz davranışlarını yeni bir çerçeveye oturtmanın yollarını bulurken, onların güçlerinin bir listesini de oluşturabilirler. Çocukların güçlerini onunla tartışın ve yeni bir özelliği listeye eklemeden önce ona danışın. Sorun davranışlarını olumlu-yeni bir çerçevede ele almak, sadece çocukların kendilerine bakışlarını değil, aynı zamanda ana babaların ve öğretmenlerin onlara bakışını da değiştirir. Bu durum kabulü arttırır, gelişmeyi ve değişmeyi hızlandırır.


Davranışların istenirliliğinin zaman içerinde değiştiğini unutmayın. Okulda bir öğrenci için değerli olmayan özellikler, yetişkinlerin iş dünyasında değerli olabilir.

 

Hiperaktif                  "enerjik"                                               
 

                                   "yüksek enerjili"

                                   "saatler boyu işleyen"

                                   "bir seferde on projeyi yapan"

 

İnatçı                          "tuttuğunu bırakmayan"

 

Hükmeden                  "liderlik"

 

Hayal kuran                "yaratıcı"                           

                                     "yeniliğe açık"

                                    "hayal gücü kuvvetli"

 

Cüretkar                      "risk alan"                   

                                    "yeni şeylerle uğraşmaya istekli"
 

Kışkırtıcı                     "başlatıcı"

                                    "yenilik getiren"

 
Saldırgan                     "atılgan"


Otoriteye karşı gelen   "bağımsız"

                                    "özgür düşünceli"

                                    "kendi kararlarını veren"


Münakaşacı                 "ikna edici"

                                    "avukat olabilir"


Kötü el yazısı              "bir gün doktor olabilir"