GÜNLÜK DAVRANIŞ BİLDİRİM KARTI:
DEHB olan çocukların davranışları ile ilgili olarak sınıfta ya da okulda problemler yaşadıklarını biliyoruz. DEHB ile Karşı Koyma-Karşı Gelme Bozukluğu ya da Davranım Bozukluğu'nun birlikteliğinde ise, çocuklar okul idaresi ile daha sık problem yaşarlar. Bu çocuklar için, sınıfta ders sırasında ya da teneffüs, öğle yemeği gibi boş zamanlarda, serbest oyun dönemlerinde, sorun yaşama olasılığı bulunmaktadır.
Günlük davranış bildirim kartı, çocuğun okulda davranışlarının değerlendirildiği (bütün gün) ve öğretmenin eve gönderdiği bir karttır. Çocuğun davranış problemlerini kontrol etmede öğretmenlere yardımcı olan kullanışlı ve etkin bir araçtır. Ana babalar da bu kart sayesinde hem çocuklarının günlük davranışı hakkında, hem de o gün verilen ev ödevi hakkında bilgi sahibi olurlar. Günlük davranış bildirim kartı, daha önce açıklanan haftalık rapora göre daha yapılandırılmış bir kart sistemidir.
Günlük davranış bildirim kartının avantajları:
Özellikle küçük çocuklarda kullanımı daha uygun görünmektedir. Çünkü bu yöntemle çocuklar, okulda sağlandığından daha fazla geri bildirim alırlar ve bundan yararlanırlar. Ana babalar da, bu yöntemle çocuk yoluyla sağlanandan daha fazla geri bildirim alırlar, çünkü bilindiği gibi çocuklara gününün nasıl geçtiği sorulduğunda, çoğunlukla doğru olmayan bir kelimelik cevaplar ("iyi" vb.) verirler.
Bu kart programı ana babalara, çocuğun davranışının ödüllendirileceğini hatırlatır, okulda problem olan bir davranış meydana geldiğinde ve daha yoğun bir çalışma gerektiğinde onları uyarır. Karttaki değerlendirmelere uygun ödülleri evde ana babalar verdiğinden, bu kart sistemi okul temelli programlara göre daha üstündür. Evde verilen ödüllerin tipi ve niteliği, okuldaki ödüllerden daha geniştir. Bu faktör, daha güçlü ödüllere gereksinimi olan çocuklar için önemli olabilir. Öğretmenler tarafından tamamlanmasının kolay olması ve fazla gayret gerektirmemesi de diğer bir olumlu yanıdır.
Günlük davranış bildirim kartının işlemesi:
Çocuk her gün okula gelirken boş bir günlük davranış bildirim kartını getirir. Diğer bir yöntem çocuğun sınıf öğretmeninin ya da ilk ders öğretmeninin boş kopyalardan birini bulundurmasıdır. Böylece her okul günü yeni bir kart kullanılmaktadır. Her iki durumda da kartın amacı, çocuğu sınıf öğretmeninin gün boyu -her dersten sonra- ya da öğretmenlerin her birinin kendilerine ait dersler süresince değerlendirmesidir.
Kartın sol tarafına, programın odaklandığı hedef davranışlar listelenir. Üst tarafta okuldaki her bir ders dönemine karşılık gelen numaralı sütunlar bulunur. Öğretmen (ya da öğretmenler) her bir derste, bu davranışların her biri için, çocuğu en iyi yansıttığını düşündüğü numarayı verir. Bu değerlendirme, 1=mükemmel, 2=iyi, 3=orta, 4=zayıf, 5=çok zayıf şeklinde derecelendirilerek yapılır. Öğretmen, her ders için bir sütun kullanarak derecelendirilen her davranışın yanına bir numara koyar. Öğretmenlerin ek yorumları, ana babaya daha ayrıntılı bilgi sağlamak amacıyla kartın arkasına yazılabilir (Olumsuz değerlendirmeye neyin yol açtığını kısaca yazabilir). Öğrenci ev ödevlerini almakta bir sorun yaşıyorsa, öğretmen, kartın arkasına ödevlerini yazmasını sağlayabilir. Ardından ödevi doğru alıp almadığını kontrol eder ve daha sonra değerlendirmesini yapar. Çocuğun kartta değişiklik yapmasını engellemek amacıyla da sütunun altına imzasını atar. Kandırmacaları önlemek için, ana babalar çocuğun öğretmeni/öğretmenleri ile kartları yeniden gözden geçirmeli ve böyle bir durumu saptarlarsa çocuğu uyarmalıdırlar.
Kart, her akşam anne-baba tarafından, çocuk okuldan eve döndükten hemen sonra ya da mümkün olduğu kadar çabuk gözden geçirilmelidir. Ana babalar, çocuklarının okul davranışı açısından neyin daha iyi olduğunu görmelerini sağlamak için, kartta bulunan iyi değerler hakkında (1 ve 2'ler) olumlu yorumlar yapmalı ve bu durumu ona cesaret vermeyi amaçlayan bir şekilde kullanmalıdırlar. Daha sonra olumsuz değerleri (4 ve 5'ler) nötr ve ciddi bir tarzda (öfkelenmeden) tartışmalıdırlar. Ana babalar zayıf değere yol açanın ne olduğunu kısa bir şekilde tanımlamasını çocuktan isteyebilirler. Daha önemlisi, okulda davranışlarını ve karttaki değerleri düzeltmek için ne yapmak istediğini sorabilirler. Ertesi gün, yeni kartı ile okula gitmeden önce, ana babalar düzeltme gereksinimi duyduğu alanları çocuklarına hatırlatmalıdırlar.
Sistemin başlangıcında kartlar, her gün eve gönderilir. Çocuğun davranışları iyileştikçe, haftada ikiye düşürülebilir (çarşamba ve cuma). Daha sonra haftada bir ve ayda bire indirilir ve sonunda tamamen kaldırılır. Program için hedeflenen davranışların bazıları hem sosyal davranışı (paylaşma, akranlarla daha iyi oyun kurma, kurallara uyma vb.) hem de akademik performansı içerebilir (matematik ve okuma ödevlerini tamamlama vb.). Hedeflenen davranış örnekleri, görevi bütünüyle tamamlamayı (veya özel bir kısmını), belirlenen yerde oturmayı, öğretmenlerin yönergelerini dinlemeyi ve diğerleri ile uyumlu bir şekilde oynamayı içerebilir. Çocuklar bazen ev ödevlerini almayı unutup okuldan ayrılabilirler. Bazen de ev ödevlerini tamamlamakla birlikte ertesi gün okula götürmeyi unutabilirler. Bu alanların her biri okul davranış bildirim kartı programında hedeflenen davranışlardan olabilir. Üzerinde çalışılan hedef davranışın 4 ya da 5'den fazla olmamasına çalışın. Önceleri değişmesi hedeflenen birkaç davranışla başlayabilirsiniz. Bu, çocuğun başarısını artırmaya yardım eder. Bu davranışlar iyi gittiğinde, değişmesini istediğiniz birkaç problemi daha ekleyebilirsiniz. Önerilen, çocuğun iyi gideceği bir-iki olumlu davranışı eklemektir, böylece çocuk programın başlangıcında puan kazanacaktır.
Genellikle çocuk, tüm gün boyunca izlenmelidir. Bununla birlikte, çok sık meydana gelen problem davranışlarda başarılı olabilmek için başlangıçta sadece günün bir kısmı (1 ya da 2 ders gibi) için çocuk derecelendirilebilir. Çocuğun davranışı iyileştikçe, program daha fazla dersi içine alacak şekilde genişletilir ve tüm gün izlenmesine kadar varır. Farklı öğretmenler tarafından eğitildiği durumlarda, program öğretmenlerin bazısını ya da tümünü içerebilir. Gereksinime bağlı olarak, rapor kartında çocuğu değerlendirmek üzere bütün öğretmenlere yer bırakılabilir. Her bir öğretmen için farklı kart da kullanılabilir ve çocuğun daha kolaylıkla taşıması için dosyalanabilirler. Ancak bu sistem daha fazla organizasyon gerektirdiği için uygulanması daha güçtür.
Programın başarısı, hem çocuğun davranışını öğretmenin doğru değerlendirmesine hem de öğretmenin raporuna göre, evdeki "sonuç"ların kullanımının net, tutarlı ve doğru olmasına bağlıdır. Çocuğun günü okulda iyi geçtiği zaman en azından evde olumlu bir dikkat ve övgü elde eder. Bazı çocuklar için bu yeterli bir ödüldür. Fakat birçok çocuk için maddi ödül ya da jeton programları gereklidir.
Jeton/puan sistemi, olumlu değerlendirmelerin puan kazandırdığı, olumsuz değerlendirmelerin puan kaybettirdiği bir tarzda kullanılabilir. Her bir değerin karşılığı olan puanlar şöyle belirlenmiştir: 1= +25 puan (veya +5 jeton), 2= +15 puan (veya +3 jeton), 3= +5 puan (veya + 1 jeton), 4= -15 puan (veya -3 jeton), 5= -25 puan (veya -5 jeton). İlköğretim öğrencileri için jeton sistemi, daha büyük çocuklar için puan kullanımında yarar vardır. Ana babalar olumlu değerleri toplarlar ve "ceza" puanlarını çıkarırlar. Çocuk, ev ödül listesindeki "ayrıcalıkları" kalan jeton/puanlarına göre harcayabilir. Örneğin, olumlu bir değer evde bir televizyon zamanına, daha geç yatmaya, özel bir yemeğe çevrilebilir. Hem günlük ödüller (ana baba ile zaman geçirme, özel bir tatlı, televizyon zamanı), hem de haftalık ödüller (film, bir lokantada yemek, özel gezinti) programa dahil edilebilir. Eğer çocuk kartı eve getirmeyi unutursa (eksik not ya da imza olursa , imzaları taklit etmeye ya da notları değiştirmeye kalkarsa da) puan alamaz, kazandığı puanları kaybedebilir ya da "ayrıcalıkları"nı kaybederek gününü evde geçirir (TV izleyemez; video oyunları oynayamaz; dışarıda oynayamaz; telefonla arkadaşlarını arayamaz vb.).
Diğer günlük bildirim kart programı, okuldaki teneffüs ve boş zaman sürelerinde diğerleri ile anlaşma ve davranış problemlerini içine alır. Kart, her bir teneffüs/boş zaman dönemi sırasında teneffüs görevlisi öğretmen tarafından tamamlanır. Çocuk sınıfa döndüğünde sınıf öğretmeni tarafından gözden geçirilir ve sonra ev puanı/jeton sistemi için eve yollanır. Sınıf öğretmeni teneffüs veya boş zaman için dışarı çıkmadan önce çocukla "düşündüğünü başta söyle" yöntemini kullanarak yol gösterir. Bu yöntemde,
* öğretmen kartta yazılı olan notları ve uygun teneffüs davranışı için kuralları çocukla gözden geçirir;
* teneffüs sorumlusu öğretmen tarafından izlendiğini çocuğa hatırlatır;
* teneffüste görevli öğretmene kartın verildiğini çocuk görür.
* Böylece sorumlu öğretmen çocuğun davranışını değerlendirebilir.
