ÖĞRENCİLERİN KENDİ KENDİNE ÇALIŞMALARI
Birleştirilmiş sınıflı okullarda öğrenciler, okuldaki zamanlarının bir bölümünü kendi kendilerine çalışarak geçirmek durumundadırlar. Öğretmen bir grup öğrenci ile ilgilenirken, diğer bir grup kendi kendine çalışmak zorundadır. Bu zorunluluktan dolayı, öğrencilerin kendi kendine çalışarak “öğrenmeyi öğrenmeleri” gerekmektedir.
Hayatta, her bireyin kendi kendine çalışması, öğrenmesi, karşılaştığı sorunları kişisel çabasıyla çözmesi ve hayatını bu biçimde sürdürmesi esastır. Okul aracılığı ile yaşama hazırlanan öğrencilere, okulda kendi kendine çalışma ve öğrenme, zamanını iyi kullanma davranışları kazandırılmalıdır. Birleştirilmiş sınıflarda öğretmenin uygulamak zorunda olduğu kendi kendine çalışma zamanı iyi planlanırsa, kayıp zaman olmaktan çok, büyük bir kazanç ve fırsat olabilir.
Birleştirilmiş sınıf öğrencilerinin ödevli derslerde yapacakları kendi kendine çalışmalardan verimli sonuçlar alabilmek için gerekli beceri ve alışkanlıkları kazanmış olmaları gerekir. Bu beceri ve alışkanlıklar şunlardır:
1. Planlı çalışmak, neyi nasıl yapacağını, nelerden yararlanacağını anlamış olmak,
2. Bilginin kaynağını bulmak,
3. Araştırma, gözlem, deney ve incelemenin nasıl yapılacağını bilmek,
4. Kitaplıktan nasıl yararlanılacağını öğrenmek,
5. Kitap, defter, kalem ve araç-gereçlerini her an çalışmaya hazır bulundurmak,
6. Kitabın nasıl okunacağını bilmek,
7. Harita, atlas, sözlük, ansiklopedi ve benzeri kaynaklardan nasıl yararlanılacağını bilmek ve bunları kullanmak,
8. Resim, şekil, grafik vb. görsel kaynaklardan bilgi edinmenin yollarını öğrenmek,
9. Sessiz okuma alışkanlığını kazanmak,
10. Düşüncelerini grafik, çizelge, harita, resim vb. yolları kullanarak açıklayabilmek,
11. Deney, gözlem, araştırma ve inceleme sonuçlarını düzenleyip, rapor hazırlayabilmek,
12. Çalışırken çevreyi ve özellikle grubundaki arkadaşlarını rahatsız etmemek,
13. Tertipli ve düzenli çalışmak,
14. Zamanı iyi değerlendirerek çalışmak,
15. Dikkatli ve sabırlı çalışmak.
Yeni program yaklaşımına uygun hazırlanan kitaplar, öğretmenlerinin işini oldukça kolaylaştırmaktadır. Özellikle birleştirilmiş sınıf okutan öğretmenlerin işi daha da kolaylaşmaktadır. 2005–2006 öğretim yılından itibaren öğretmenin, “öğretmen kılavuz kitabı”nın yanında, “öğrenci ders kitabı” ve “öğrenci çalışma kitabı” olacaktır. Öğrenci çalışma kitabı tümüyle etkinlikleri içermektedir. Dolayısıyla öğretmenin ödevli ders saatleri için etkinlik kâğıtları hazırlamasına fazla gerek kalmayacaktır. Ayrıca bu etkinlikler sıradan etkinlikler de değildir.
Birleştirilmiş sınıfta okuyan öğrenciler, ödevli ders saatlerinde sadece “öğrenci çalışma kitabı”ndaki etkinlikleri yapmakla yetinmeyecek buna ek olarak aşağıdaki etkinlikleri de yapacaktır.
Yeni derse hazırlık; evlerinde uygun çalışma ortamı bulamayan öğrencilere, ödevli derslerde, bir sonraki derste işlenecek konu ödev olarak verilir. Böylece işlenecek olan konunun bu öğrenciler tarafından daha kolay anlaşılmasına yardımcı olunur.
Geçen derslerin tekrarı; geçmiş konularla ilgili ödevler verilerek, ödevli derslerde öğrenciler kendi kendilerine çalıştırılır. Bu çalışma, konuların tekrarlanmasını sağlar. Bu çalışmada çocuğa bıkkınlık veren ve onu ezberciliğe yönelten tekrarlardan kaçınılmalıdır. Konu birkaç kez tekrarlanacaksa, hep aynı yöntemle tekrar edilmemelidir. Tekrar, daima öğrencilerin ilgisine dayanmalı ve onları düşünmeye sevk etmelidir.
Öğrenilen bilgilerin ölçülmesi; öğrencilerin bilgilerini yoklamak için, öğretmen testler hazırlar. Ödevli saatlerde bu testler öğrencilere verilir, cevaplandırıldıktan sonra toplanıp, değerlendirilir.
Okuma etkinlikleri; zevk ve eğlence için kitap ve dergilerden hikaye, şiir, masal okumak, eğitsel bulmacalar çözmek.
Yazma etkinlikleri; ödevli derslerde, mektup, dilekçe, tutanak, okul gazetesi için haber, makale, öykü yazmak. Gezi, bayram tatilleri, hafta sonu tatilleri ile ilgili gözlem ve anıları yazmak.
Derslik ve okulla ilgili işler yapmak; temizlik yapmak, kitaplığı düzenlemek, araç- gereçleri yerleştirmek, bozuk olanları onarmak.
Sosyal etkinliklere hazırlık, bayram hazırlıkları yapmak, sınıf ve okul müsamerelerine hazırlanmak, gezi hazırlıkları ve planını yapmak.
Uygulama bahçesinde çalışmalar; bahçeyi temizlemek, ekilecek alanları hazırlanmak, ağaçların bakımını yapmak.
Değerlendirme etkinlikleri; okul gazetesine konulacak yazı, resim, şiir ile bayramlarda ve özel günlerde okunacak konuşma ve şiirlerin seçimini yapmak.
SEVİYE GRUPLARI
Kalabalık öğrenci gruplarıyla yapılan öğretimde, öğrencilerle teker teker hazır bulunuşluk düzeylerine uygun bireysel öğretim yapmak oldukça güçtür. Her bir öğrenci için ayrı ayrı ilgilenme imkanı daha sınırlı olan birleştirilmiş sınıf öğretmeni, olumsuzlukları aza indirmek ya da ortadan kaldırmak için seviye grupları yapmak zorundadır.
Belli bir bilgi ve beceri alanında birbirine yakın düzeyde bulunan öğrencilerin öğretim amacıyla birlikte çalışmak için oluşturdukları gruba “seviye grubu” denir.
Seviye gruplarında belli sayıda öğrenci olması gerekmez. Birleştirilmiş sınıflarda seviye grupları her derse göre yapılır. Öğrenci Türkçe dersinde farklı, matematik dersinde farklı bir grupta bulunabilir.
Seviye gruplarının oluşturulmasında öğretmene çeşitli görevler düşmektedir. Hata yapma riskini azaltmak için seviye grupları yeterli gözlem yapıldıktan sonra oluşturulmalıdır. Gözlemlere öğretim yılının başında başlanmalı ve yıl boyunca sürdürülmelidir. Öğrencilerin geneli düzey olarak düşük gördükleri grubun üyesi olmak istemezler. Gruplar oluşturulurken bu durumun öğrencilere hissettirilmemesi gerekir. Aksi durumda öğrencilerden istenmeyen davranışlar görülebilir.
Seviye Gruplarının Oluşturulma Nedenleri
1. Benzeşik kümelerde öğretim daha kolaydır.
2. Her birey kendiliğinden her şeyi öğrenemeyeceğinden gruplama kaçınılmazdır.
3. Öğrencilerin ilgi, tutum ve yeteneklerinin aynı olmaması, sosyo-ekonomik statüleri ve kalıtsal özelliklerinin farklılığı da seviye grupları oluşturmayı zorunlu kılmaktadır.
Seviye grupları yapılırken, demokratik eğitim ve bireysel farklılıkların esası olan “her birey kendi yeti ve yeteneklerine göre eğitilmelidir.” ilkesi göz önüne alınmalıdır.
İlköğretim Programı (1–5) Ünite ve Temalarının Birleştirilmiş Sınıflarda
İşlenişine İlişkin Esaslar
• Birleştirilmiş sınıflarda öğretimin planlanması, uygulanması, ölçme-değerlendirme ve sınıfın yönetimi bağımsız sınıflara göre daha karmaşık ve güçtür. Buna ek olarak, birleştirilmiş sınıf uygulaması, köye yönelik bir uygulamadır. Öğretmenin başarılı olması köyü iyi tanımasına da bağlıdır. Bunu için öğretmen, köyün tarihçesini, coğrafi, ekonomik ve toplumsal yapısını, gelenek ve göreneklerini iyi incelemeli ve gözlemelidir.
• Birleştirilmiş sınıf okutan öğretmen "A grubu" Hayat Bilgisi temaları ile "B grubu" Sosyal Bilgiler ve Fen ve Teknoloji ünitelerini tek bir grup olarak ele almalıdır.
• 2005–2006 öğretim yılından itibaren birleştirilmiş sınıflı ilköğretim okullarında Hayat Bilgisi 1. sınıf (I.yıl) temaları, Sosyal Bilgiler ile Fen ve Teknoloji derslerinde 4. sınıf (I.yıl) üniteleri uygulanacaktır. Uygulama dönüşümlü olarak devam edecektir.
2005-2006 ÖĞRETİM YILINDAN BAŞLAYARAK
YILLARA GÖRE UYGULAMA PROGRAMLARI ŞU ŞEKİLDE SIRALANMIŞTIR.
Öğretim Yılı
Hayat Bilgisi Programı Sosyal Bil.-Fen ve Tek. Programı
2005–2006 1. sınıf (I. yıl) 4. sınıf (I. yıl)
2006–2007 2. sınıf (II. yıl) 5. sınıf (II. yıl)
2007–2008 3. sınıf (III. yıl) 4. sınıf (I. yıl)
2008–2009 1. sınıf (I. yıl) 5. sınıf (II. yıl)
• Üç öğretmenli okullarda, birinci sınıf bağımsız, diğerleri birleştirilmiş ise, ikinci ve üçüncü sınıfları birlikte okutan öğretmen, ikinci sınıftan başlayarak (II. yıl) ve (III. yıl) diye devam etmelidir. Birinci yılı hesaba katmamalıdır. Birinci sınıfı okutan öğretmen ise, sadece (I.yıl) ünitelerine göre çalışmalarını planlamalıdır.
• Bazı durumlarda, okulun fiziki koşulları sınıfların normal birleşimini engelleyebilir. Örneğin, iki derslik ve iki öğretmenin bulunduğu bir okul; normal koşullarda (1, 2 ve 3.sınıfları) bir öğretmen, (4 ve 5. sınıfları) bir öğretmen okutacak biçimde oluşturulur. Ancak dersliğin fiziki yapısı bazen bunu engelleyebilir. Arzu edilmemesine karşın, (1, 2. sınıflar) bir arada, (3, 4 ve 5. sınıflar) bir arada biçiminde de oluşturulur. Böyle durumlarda, 1 ve 2. sınıfı okutan öğretmen, I. yıl ve II.yıl diye programını devam ettirirken, 3, 4 ve 5. sınıfı okutan öğretmen 3. sınıflar için sürekli III. yılı esas alacak, 4 ve 5. sınıflar için I ve II. yıl ünitelerini dönüşümlü olarak işleyecektir.
• Her yıl okullarda kutlanacak bayramlar, belirli gün ve haftalar, çevrenin özelliklerini yansıtan olaylar, sırası geldikçe ilgili kazanımlarla birlikte ele alınmalıdır.
• Birleştirilmiş sınıflarda öğretmen sadece A ya da sadece B grubunu okutuyorsa, bu öğretmen için öğretmenli ya da öğretmensiz ders saati yoktur. Öğretmen, bir grupla aktif olarak ilgilenirken diğer grubun (ödevli grup) çalışmalarını sürekli izleyerek onlara gerekli yardımlarda bulunur. Örneğin, öğretmen A grubunu okutuyor ve Türkçe dersinde 1. sınıflara bir sesin öğretimiyle ilgili bir etkinlik yaptırıyorsa, kendi kendine çalışan 2 ve 3. sınıf öğrencilerinin ödevlerini kontrol ederek düzeltmeler yapar.
• Birleştirilmiş sınıflarda öğretmen hem A, hem de B grubunu birlikte okutuyorsa, A grubunda işlediği Hayat Bilgisi temaları ile B grubunda işlediği Sosyal Bilgiler ile Fen ve Teknoloji dersi üniteleri farklı olduğundan öğretmenli ve ödevli saatlerini öğrencilerin ihtiyaçları ve konuların niteliğine göre kullanmalıdır.
• Öğretmen, 1. sınıf öğrencilerine okuma ve yazma becerisi ile sayı kavramını kazandırmak için daha fazla zaman ayırmalıdır.
• Özel beceri ve yetenek gerektiren dersler (resim, müzik, beden eğitimi) diğer derslerle bağlantılı olarak grupça işlenebileceği gibi, okulun tümüyle birlikte de işlenebilir. Örneğin; beden eğitimi dersinde öğretmen, B grubu öğrencilerine bir etkinlik yaptırırken, A grubu öğrencileri yardımcı öğrenci nezaretinde başka bir etkinlik yapabilir. Ya da müzik dersinde 23 Nisan Bayramında söylenecek bir şarkıyı hep birlikte çalıştırabilir.
• Yardımcı öğrenci birleştirilmiş sınıflarda öğretmene zaman kazandırır. Bu görevi üstlenen öğrenciler, sosyal yönden gelişme ve olgunlaşma fırsatı bulurlar. Küçüklere rehberlik etmeleri onların liderlik yeteneklerini geliştirir.
• Özellikle tek öğretmenli birleştirilmiş sınıflarda; derslik, klasik sabit sıralar yerine imkanlar ölçüsünde küme çalışmalarına uygun sıra, masa, sandalye ve gerekli diğer malzemeler ile donatılmalıdır.
Öğrenme-Öğretme Süreçleri
Öğrencilerin programda belirtilen kazanımları edinebilmesi için kullanılacak öğretim yöntem, teknik, model ve stratejileri ile öğrenme deneyimleri yapılandırıcı öğrenme teorisiyle yönlendirilmeli ve tüm bunlar aktif bir öğrenme sürecini yansıtmalıdır.
Bilginin öğretmenden öğrenciye doğrudan aktarılamayacağını, öğrencinin kendisi tarafından aktif bir biçimde yapılandırılması gerektiğini ileri süren yapılandırıcı öğrenme teorisinin en iyi uygulanabileceği okullar birleştirilmiş sınıflı okullardır. Birleştirilmiş sınıflı okullarda zamanın çoğunu öğrenci kendi kendine çalışarak ve öğrenerek geçirmektedir.
Bağımsız sınıflardaki program aynen birleştirilmiş sınıflarda da uygulandığından, bağımsız sınıflar için öngörülen öğrenme ve öğretme yöntem, teknik, model ve stratejilerinin çoğu aynen birleştirilmiş sınıflarda da uygulanacaktır.