Bu sayfalarda dolaşan ilköğretim okullarında görev yapan arkadaşlarımın ilgisini çekebileceğini düşünerek genel bilgiler ekledim. Selamlar
Vedat Güler -İZMİR- Zihs. Eng. Öğrt.
ZİHİNSEL ENGELLİLERİN ÖZELLİKLERİ
Eğitilebilir Zihinsel Engelli Çocukların Özellikleri
Zihinsel Özellikleri
Akademik kavramları geç ve güç öğrenirler. Fazla sabır ve tekrar gerektirir. En çok sıkıntı çektikleri konular matematiksel işlemlerdir. Bu çalışmalara karşı ilgileri çok geç ve sınırlı olarak gelişir.
Dikkat süreleri kısa ve dağınıktır. Devamlı izleme teşvik ve değişiklik isterler. Bir ders konusu ne kadar ilgi çekici olsa da etkinliklere kısa süre katılırlar
İlgileri kısa sürelidir. Ders, birbirini izleyen ilginç etkinlikler dizisi olmadıkça ilgilerini çekmez. Çok ilginç buldukları çalışmalardan dahi kısa süre sonra bıkarlar.
Soyut terim, tanım ve kavramları çok geç ve güç anlayıp kavrarlar. Somut şeyleri daha kolay ve iyi kavrarlar. Kavramların somutlaştırılması anlamayı kolaylaştırır
Zaman kavramı çok geç ve güç gelişir.
Konuşmaya geç başlarlar. Konuşma gelişimleri zihinsel engelin derecesi ile orantılıdır. Akranları ile konuşma zorluğu çektikleri için daima kendilerinden küçük çocuklarla ilişki kurarlar. Konuşma özürleri fazladır.
Genelleme Yapamazlar. Bu çocuklar , kazandıkları bilgileri ilişkilerine göre ve genelleme yapmada belirli şekilde geridirler.
Kazandıkları bilgileri transfer etmekte çok güçlük çekerler. Kazandıkları bilgi ve becerileri ancak öğrendikleri şekilde uygulayabilirler.
Yeni durumlara uymakta çok zorluk çekerler. Sınırlı bir yeteneğe sahip olduklarından yeni bir duruma uymaları sırasında onları anlayan bir kimsenin yanında bulunmasına ihtiyaç duyarlar.
Kolayca yorulurlar. ufak tefek engeller karşısında yılgınlık gösterirler. Sebatsızdırlar. Her etkinlikte yapabileceği yerden başlamak ve ilerlemek son derece önemlidir. Böylece çocuğu , düşebileceği yılgınlık ve panikten kurtarmak mümkün olur.
Kendilerinden küçükler ile ilişki kurmayı ve oynamayı tercih ederler. Bu çocukların konuşma ,ilgi,zeka,sosyal ve bilgi seviyeleri akranlarından geri olduğu için kendi seviyelerinde anlaşabileceği takvim yaşları küçük normal zeka seviyesindeki çocuklarla oynarlar.
Gördükleri ve duydukları şeyleri çabuk unuturlar; bellekleri zayıftır. Bu çocuklar ,verilen bilgi ve uyarıları kısa zamanda unuturlar. Uyaranların kalıcı olması fazla tekrarı gerektirir.
Yakın gelecekteki konulara ilgi duyarlar. Uzak gelecekle ilgilenmezler.
Algıları ,kavramları ve tepkileri basittir.
Duygu ve düşüncelerini açık ve bağımsız olarak ifade edemezler.
Normal yaşıtlarına göre daha sık hasta olurlar. Kendilerini korumayı normal çocuklar gibi bilemezler.
Zihinsel engele ek olarak görme ve işitme gibi bedensel özürler söz konusu olabilir
Bu çocuklar , büyük ve küçük kaslarını kullanmada becerisizlik gösterirler. El göz işbirliğini geç ve güç öğrenirler.
Sosyal Özellikleri
Kendilerinden Yaşça küçük olanlarla iletişim kurarlar.
Yakın çevresindekilerle kolay dostluk
kuramazlar. Kurdukları dostlukları uzun süre devam ettiremezler. Yakın dostluklar daha çok yarar sağlamaya yöneliktir
Sosyal ilişkilerinde Grupta daima başkalarına tabi olmak eğilimindedirler. Sorumluluk almaktan çekinirler .Bunda kendilerinde grubu yönetecek yeterliliği ve güveni görmemeleri ve sınırlı sosyal yaşantılara sahip olmaları önemli rol oynayabilir.
Oyun ve toplum kurallarına uymakta güçlük çekerler. Kuralları zor olan oyunlara ve faaliyetlere katılmazlar .Yetenekleri sınırlı olduğundan dolayı bu etkinliklere uyum sağlamada zorluk çekerler. Kuralları bu çocukların anlayacağı ve uyacağı seviyede basitleştirmeli ve bu tür faaliyetlere etkin katılımları sağlanmalıdır.
Genellikle ,fiziki görünüşlerinde , giyim kuşamlarında acayiplik gösterirler .Giydiklerini , uygun şekilde giyemez ve kendilerine yakıştıramazlar. Bu özellikler daha çok, sosyal yaşantılardan yoksun bırakılmış , giyinme ve tuvalet yapma konusunda yeterli beceri kazandırılmamış çocuklarda görülür.
Nezaket ve görgü kurallarına uymakta zorluk gösterirler. Bu kurallara uyma becerisi sosyal durumlar içinde kazanılır. Hangi davranışların uyumlu olduğunu öğrenmesi için uygun yaşantılardan geçmesi gereklidir.
Sosyal bakımdan pek çok uyumsuz halleri vardır. Sosyal durumlara kendi kendilerine uymada zorluk çekerler. Anlayış ve bol sosyal yaşantılar sağlamak uyumu artırıcı etmenlerdir.
Sosyal faaliyetlere karşı ilgisi azdır.
Sosyal ilişkilerde bencildirler. Davranışlarında her şeyin kendilerine ait olmasını isterler,paylaşımcı değildirler
Sosyal ilişkilerinde Kendilerini grupta kabul ettirecek becerileri azdır. Sosyal yaşamdan uzaklaştırılması bu durumu arttırıcı bir etkendir.
Kişilik Özellikleri
Kendilerine güvenemezler, genellikle başkalarına dayanmayı tercih ederler. Bağımsız hareket etmekten çekinirler.
Sebatsızdırlar kolayca cesaretleri kırılır.
Bir amaca ulaşmak için kuvvetli duygular hissetmezler. Ufak tefek engeller karşısında çözüm yolları aramazlar .Hemen yılgınlık gösterirler.
Geç ve güç dostluk kurarlar. Kurdukları dostluklar kısa sürelidir.
Sorumluluk almaktan kaçınırlar.
Birlikte olduğu kişilerin duygu ve düşüncelerine ilgi duymazlar.
Kendi kendilerine bir işe başlama arzusu göstermezler.
Duygu ve düşüncelerini ifade etmede başarısızdırlar.
İş ve Çalışma Özellikleri
Bu çocuklar yaşıtları gibi bir iş sahibi olmak isterler.
Bir etkinliği bir işi tümüyle öğrenmek için onların basit bölümlere ayrılmasını isterler. Parçadan bütüne doğru öğrenirler. Öğrenme hızları yavaştır.
Monoton işleri yapmaktan hoşlanırlar .Hemen bıkmazlar .Kendilerine öğretilen işleri hiçbir hileye sapmadan aynen yaparlar .Monoton işlerde normal çocuklardan üstün başarı gösterirler.
İşlerine daha bağlıdır. Tam zamanında gelir ve tam zamanında işlerinden ayrılırlar. İş ve işyerinde uyulması gereken kurallara aynen uyarlar. Emniyet kurallarına son derce saygılıdırlar.
Kendilerine uygun mesleki alanda kolay eğitilirler.
Bu çocuklar genellikle sakindir ve işverenin isteklerine uygun davranış gösterirler.
Başarı gösterdikleri işlerden gurur duyarlar.
Hemen her zaman işveren ve usta öğreticisi işveren ve usta öğreticisi ile beraberdir. Ani çıkan sorunların çözümünde birinin yanında olma ihtiyacını hissederler.
Bedenen bir şeyler yapmaktan ,ortaya bir ürün çıkarmaktan çok hoşlanırlar.
İşe başlatılmaları çok zaman alır ve sabır ister.
Bu çocuklara her detay ayrı ayrı açıklanır ve istenilen şey somut olarak gösterilirse ,zihin karışıklığına meydan vermeden öğretmek kolay olur.
Başarısızlık durumlarında güvenlerini hemen yitirirler. Etkinliklerin seçilmesinde ve alıştırmaların yapılmasında çok dikkatli olmak , çocuğun hangi iş ve seviyede başarılı olacağını önceden kestirmek gerekir
Zihinsel Engelli Çocukların Dil Gelişimi
Zihinsel Engelli çocukların dil gelişimlerinde problem vardır.
Dil Gelişimlerinin Desteklenmesi İçin Yapılması Gerekenler
Öğrenme problemleri olan çocukların konuşma ve konuşulanları anlama problemleri de olabilir
Sınıfınızda konuşmayı ve işittiğini anlamayı öğrenmiş olan çocukların yanında, konuşamayan ve söylenenleri anlamayan çocuklar varsa, bunların yardıma daha çok ihtiyaçları vardır. Eğer yeterince yardım yapılırsa onlarda konuşmayı ve anlamayı öğrenebilirler. Bu çocukların, daha iyi sözel ilişkiler kurabilmesi için yapabileceğimiz destek hizmetleri şöyle sıralayabiliriz:
İyi bir dinleyici olunuz.
Eğer sizi dinleyen birisi yoksa,konuşma egzersizi yapmak zordur. Bu çocukların dinleyicilere ve konuşmaya teşvike ihtiyaçları vardır. Eğer büyüklerin kendilerini ciddi olarak dinlediklerini fark ederlerse bu onlar için yeterli bir teşviktir.
Dil problemi olan çocuğun konuşmasını anlamaları için siz de diğer çocuklara yardımcı olabilirsiniz. Bununla beraber, çocuklar birçok hallerde dil problemi olan çocukların konuşmalarını bizlerden önce anlamaya başlarlar.
İş yaparken yaptığınız iş üzerinde konuşunuz
Çocukların ilk konuşmaları, yapılmakta olan işler, olan-bitenler hakkındadır. Çocuklarla bir iş yaparken o iş hakkında konuşunuz. Mesela , yapılan bir hareketi yorumlayın.< Ahmet, tokalaşırken elini aşağı-yukarı doğru sallıyor. Haydi hepimiz de öyle yapalım ve aşağı-yukarı diye söyleyelim.>
Dil problemi olan çocuklar , bazen yapmasını istediğiniz şeyleri yapmazlar. Bunun sebebi söylenileni anlamamalarıdır. Aşağıdaki tavsiyelere dikkat ederek verilen talimatları anlamalarına yardım ediniz:
-Dikkatlerini çekiniz.
-Onların dil gelişimine uygun bir seviyede hitap edin. Konuşmaktan çok dinlemeye eğilimlidirler. Size iki-üç kelime ile hitap ediyorsa sizde iki-üç kelimelik cevaplar veriniz.
Konuşurken resim veya hareket kullanarak ne yapacaklarını gösteriniz. Hala anlamıyorlarsa, bedenlerini tutarak hareket ettirin ve ne yapacaklarını adım adım gösterin.
Çocukların mevcut bilgilerini kullanın
Öğrenmenin en kolay yolu bilinenle yeni öğrenilecek olanı birleştirmektir. Çocuğun ilgi duyduğu ve bildiği konular ile çağrışım yaparak, benzetmeler kullanarak gelişen konuşmalar dil gelişimine yardımcı olur.
Kelimeleri doğru olarak tekrarlama
Çocukların yanlış söylediği kelimeleri düzelterek tekrarlamaya ‘modelleştirme’ denir. Modelleştirme kelimelerin doğrusunu işiterek, yanlışların büyümesini ve kökleşmesini engeller.
Çocuğun söylediği cümleyi tekrarlarken basit ve anlamlı kelimeler ekleyin. Bu uzatmalı tekrar hem onların ne söylediğini anladığımızı gösterir, hem de kullanabilecekleri yeni kelimeler öğretmiş olur.
Örneğin; ‘Ben dün denize giderdim’ diyen çocuğa ‘Doğru, sen dün annen ve kardeşinle denize gittin’ diyerek aynı zamanda yanlışını da düzeltmiş oluruz
Evlerinden özel şeyler getirmelerine izin veriniz ve bunları arkadaşları ile paylaşmaları için zaman ayırınız.
Ne hissettikleri konusunda konuşmaları için teşvik ediniz. Bir arkadaşına kızdığını söyleyebilme belki de ona vurma ihtiyacını engelleyebilir.
Çocukların sınıfta mümkün olduğunca değişik işler yapmalarına izin verin.
Bu çocuklara, başkalarına karşı söyleyebilecekleri kısa melodi ve şarkılar söylemeyi öğretiniz. Konuşma yeteneklerini kuvvetlendirecek küçük konser ve gösteriler düzenleyiniz. Resimler üzerinden hikayeler veya rüyalarını anlatmalarını sağlayınız.
ÖĞRETİLEBİLİR ZİHİNSEL ÖĞRENME YETERSİZLİĞİ OLANLAR
Ağır düzeyde (öğretilebilir) zihinsel yetersizliği olan, zorunlu öğrenim çağı içindeki çocukların eğitimleri; özbakım ve temel yaşam becerilerinin kazandırılması, işlevsel akademik becerilerin geliştirilmesi ve topluma uyumlarının sağlanmasına yönelik programlarının uygulandığı eğitim uygulama okullarında sürdürülmektedir.
16 yaşını tamamlamış yetişkin zihinsel engellilerin gelişim ve seviyelerine uygun bir iş ve mesleğin temel becerilerini kazandırmak amacıyla diploma aranmaksızın devam edebilecekleri iş eğitim merkezleri açılmaktadır.
İlköğretimlerini tamamlayan öğrenme yetersizliği olan bireylerin temel yaşam becerilerini geliştirmek, öğrenme gereksinimlerini karşılamak, topluma uyumlarını sağlamak, işe ve mesleğe hazırlamak amacıyla açılan meslekî eğitim merkezlerine devam etmektedirler.
Öğretmenlere Öneriler
1.Zihinsel engelli çocuğun neyi ne kadar yapabildiği belirlenmeli
2.Yapabildiklerine göre program hazırlanmalı
3.Çocuklara kazandırılmak istenen kavram ve becerileri ne kadar yapabildiği gözlemlenmeli
4.Aynı anda tek kavram öğretilmeli
5.Mantıklı bir sırayla beceriler öğretilmeli
6.Başarılı olabileceği yaşantılar ve işler verilmeli
7- Kabul edilebilir tepkileri hemen ödüllendirilmeli
8- Grup çalışmaları ile öğrencinin diğer öğrencilerle ilişki kurması sağlanmalı
9- Ulaşılabilir hedefler belirlenmeli
10- Kendisini sözel olarak ifade etmesine izin verilmeli
11- Somut olunmalı
12- Çocuğun yaşına uygun aktiviteler uygulanmalı
13- Bol tekrar yapılmalı
ÖZEL EĞİTİM GEREKTİREN BİREYLERİN BELİRLENMESİ (Ö.E.G.B)
Gelişim sürecindeki sorunların tanılanması ile
Erken tanı (kabul etme,hizmetlerin zamanında ulaşmasını sağlar)
Fark edilmesi (ağır sorun yaşıyorsa, düzenli kontrol, tarama ölçekleri , öğretmen gözlemleri)
Tıbbi tanılama ile, özel eğitim gereksinimleri belirlenmeli (eğitim hizmetleri de programlanmalı, destek eğitim hizmetleri başlatılmalı)
Ö.E.G.B
Riskli hamilelikte izleme
Doğum anı güçlükleri
Erken çocukluk döneminde
Aile yada kendisinin doğrudan başvurusu
Zorunlu eğitim çağı ve sonrasında
Sağlık ve eğitim amaçlı taramalar
Diğer kurum ve kuruluşlardan başvuru sonucu belirlenir.(mad.6)
Erken Çocuklukta (0-36 AY) Farkına varma ve yapılacaklar
Farkına varma- benim çocuğum farklı
Tıbbi tanı- algılamanın bireysel farklılıktan doğan özellik, yetersizlik, gelişim geriliği olup olmadığı
Tedavi, eğitim hizmetlerinin programlanması, destek eğitim hizmetlerinin başlatılması (ailenin bilgilendirilmesi ve desteklenmesi)
