“ Ülkenin Genel Durumu
19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktım. Ülkenin genel görünüşü şöyleydi:
Osmanlı Devleti’nin birlikte savaştığı devletler yenilmiş, Osmanlı ordusu her tarafta ezilmiş, koşulları ağır bir anlaşma imzalanmış. Savaş sonunda millet yorgun ve fakir bir durumda. Ülkeyi savaşa sokanlar kaçmışlar. Sultan Vahdettin, soysuz, yalnız kendini ve tahtını koruyabileceğini düşündüğü önlemler araştırmakta. Damat Ferit Paşa’nın başkanlığındaki hükümet âciz, korkak, yalnız Padişah ve kendilerini koruyabilecek bir duruma razı.
Ordunun elinden silahları ve cephanesi alınmış ve alınmakta...
Galip devletler, anlaşma kurallarına uymayı gerekli görmüyorlar. Birer vesile ile donanmaları ve askerleri İstanbul’da. Adana Fransızlar; Urfa, Maraş, Antep İngilizler tarafından işgal edilmiş. Antalya ve Konya’da İtalyan askeri birlikleri, Merzifon ve Samsun’da İngiliz askerleri bulunuyor. Her tarafta yabancı subay ve memurları çalışıyor. Nihayet, 15 Mayıs 1919’da, İtilâf Devletleri’nin onayıyla Yunan ordusu İzmir’e çıkarılıyor.
Bundan başka, memleketin her tarafında azınlıklar gizli, açık, özel amaçlarını gerçekleştirmek, devletin bir an evvel çökmesi için çalışıyorlar.”
…
