Üstün yetenekli çocuklar; zeka, yaratıcılık, sanat, liderlik veya özel akademik alanlarda, yaşıtlarına göre yüksek düzeyde performans gösterdiği, belirli normlara göre ve uzmanınca değerlendirilerek belirlenmiş çocuklardır. Yani üstün yetenekli çocuklar, edebiyat, sosyal, matematik, fen gibi akademik bir alanda ya da müzik, resim, drama gibi sanat ve yaratıcılık vasıfları yönünden yaşıtlarından ileri düzeyde performans sergilerler.
Üstün yetenekli çocukların temel özellikleri:
– Ortalamanın üstünde (genelde yaşından beklenen düzeyden fazla) yetenek seviyesi,
– Yüksek düzeyde görev sorumluluğu,
– Yüksek düzeyde yaratıcılık,
– Yüksek düzeyde motivasyon.
Üstün zeka ise bilişsel düzeyde çocuğun yaşından beklenen seviyenin üstünde olması durumudur. Uygulanan zeka testi, genel gelişim değerlendirmeleri, aile ve öğretmen görüşmeleri, doğal gözlemler yolu ile değerlendirilen çocuğun genel zeka puanı, yaşından beklenen puanın üzerinde, yüksek IQ seviyesinde olarak belirlendiği takdirde çocuk, üstün zekalı olarak değerlendirilir.
Üstün zekalı çocukların karakteristik bazı özellikleri:
– Mükemmel uzun süreli bellek,
– Geniş sözcük dağarcığı,
– Yüksek düzeyde okuduğunu anlama başarısı,
– Yüksek düzeyde matematiksel akıl yürütme başarısı,
– Tartışmalarda gelişmiş sözel beceriler sergileme,
– Karmaşıklığı çözebilme, aşırı yaratıcılık ve yüksek hayal gücü,
– Keskin gözlemci olma,
– Çok ilginç fikirlere sahip olma, aşırı merak, çok soru sorma.
Görüldüğü gibi üstün yetenek ile üstün zeka durumları belirli ortak özellikler gösterse de aslında titizlikle ayrıştırılması gereken durumlardır. Üstün yetenekli çocuk aynı zamanda üstün zekalıdır gibi bir genelleme yapmak mümkün değildir. Yani çocuğun belirli bir akademik alanda özel yeteneği ve üstün başarısı olabilir fakat zeka düzeyine bakıldığında yaşından beklenen seviyede, herhangi bir üstünlük olmadığı görülebilir. Fakat üstün zeka, doğrudan kendini bilişsel düzeyde gösterip, çocuğun yaşından beklenenin üstünde çıkacağından doğru bir uzman değerlendirmesi ile üstün zeka ve üstün yetenek ayrımı sağlıklıca yapılabilir.
