TÜRKÇE 1. SINIF DERS KİTABI ÖZELLİKLERİ
KİTABIN;
YAZARI : Ramazan TORTOP, Hasan BARIŞCAN
YAYINEVİ : TOP YAYINCILIK
YAYIN TARİHİ : İZMİR, 1999
A) BİÇİMSEL YÖNDEN
a) Kağıt : Kitabın sayfaları okunabilecek şekilde seçilmiş ne parlak ne de mat kağıt kullanılmış. Kullanılan kağıt yazının görünmesi için de uygun kağıttır ancak arka sayfada kullanılan resimleri göstermesi açısından gözü rahatsız edici ve dikkatin dağılmasına sebep olabilir.
b) Sayfa düzeni : Kitapta resimler, sayfadaki yazıları engellemeyecek şekilde yerleştirilmiştir. Yazılar tek sıra halinde, başlık ve alt başlıklar farklı renklerde birbirine karışmayacak şekilde düzenlenmiş ve öğrencilerin ulaşmak istediği konuya rahatça ulaşmasına imkan verecek bir sayfa düzeniyle yazılmıştır.
c) Punto : Küçük sınıflarda puntoların büyük olması gerekmektedir. Buna bağlı olarak kitaptaki harfler 20-22 punto büyüklüğünde, sınıf düzeyinde ( 1. sınıf ) rahatlıkla okunacak şekilde yazılmıştır.
d) Çekicilik : Resimlerle konular desteklendiği için göze hitap eder ve öğrencilerin beklentilerine cevap verir. Cümlelerin kısa, anlaşılır ve net olması bakımından üslup ve içerik öğrencinin anlamasını kolaylaştırıcı niteliktedir. Türkçenin dil kurallarının daha kalıcı ve anlaşılır olması için kavramlar şemalarla açıklanmıştır.
e) Öğrenmeyi Kolaylaştırma : Belirli Gün ve Haftalar belirli bir sıraya göre düzenlenmiştir ve işlenen konular birbirlerine bağlı olarak ayarlanmıştır. Soyut konulardan bahsedilmemiştir. Çünkü çocuklar daha somut algılama dönemindedirler. Soyut düşünemezler. Yatay düzenleme ilkesine bağlı olarak sevgi gibi anlaşılması kolay soyut kavramlar somuta çevrilerek konularda açıklanmıştır.
Cilt olarak kitap incelendiğinde sayfaların yapıştırılarak birbirlerine tutturuldukları gözlenmektedir. Sağlam olarak gözükse de bir süre sonra orta sayfaların açılmasına sıra geldiğinde cilt de sayfalar da yıpranabilir. Kapakta kitabın kaçıncı sınıf olduğu, hangi derse ait olduğu, yayınevi, yazarına ilişkin bilgiler yer almaktadır. Kapak resmi olarak okuyan öğrencilerini çizilmiş olması hoş gözükse de, öğrencilerin önlüksüz çizilmesi etkisini azaltmaktadır. ( Öğrencinin formaya alışması bakımından )
h) İçindekiler : Birinci sınıfa uygun olarak, başlıklar birbirlerine karışmayacak şekilde ve ünitelere uygun olarak düzenlenmiştir. Büyük puntolarla farklı koyulukta yazar ve konu başlıkları belirtilmiştir.
ı) Önsöz: Kitapta önsöze yer verilmemiştir.
i) Tablo ve Şekillerin Listesi : Yer verilmemiştir.
j) Örnek Çalışma Yaprakları : Öğrenmeyi pekiştirmek amacıyla konu sonlarında resimlerle beraber boşluk doldurma şeklinde düzenlenmiş çalışma yapraklarına yer verilmiştir. Bu da okunan ya da öğrenilen yeni bir kavramın pekiştirilmesinde büyük katkılar sağlamaktadır, öğrenciye.
k) Sözlük ve Haritalar : Sözlük kısmı kitabın son sayfalarında yer alıp, farklı renklerle başlıkları atılıp oluşturulmuştur. Birinci sınıf çocuklarının ilgisini çekici ve anlamasını kolaylaştırıcı niteliktedir. Harita kitabın en son sayfasında Türk Dünya Haritası ve Türkiye haritası olarak bulunmaktadır.
l) Resimler : Resimlerdeki çocuklar, öğrencilerin kendi yaşamlarındaki örnekler olması açısından, renklerin canlılığı ve basit olması açısından ( minyatürleşmiş ) çocukların seviyelerine uygundur. Kitap içine resimler yerli yerinde ve yazıları engellemeyecek şekilde yerleştirilmiştir. Resimlerde konuların içindeki karakterler basit bir şekilde ve konuya uygun olarak çizilmiştir.
B) OKUMA BECERİSİ VE ANLAMA YÖNÜNDEN İNCELENMESİ
a) Yazınsal Türler Açısından : Birinci sınıf düzeyinde kurgusal metinler büyük önem taşımaktadır. Bir ve iki bölümlü öyküler tek olay örgüsüne göre şekillendirilen öykülerdir. Kitapta bu türden metinler arasına giren ve birinci sınıf düzeyine uygun öykü, fırka, fabllar yeterli düzeydedir. Ama masallara kitapta oldukça az yer verilmiştir. Birinci sınıfta öğrencilerin işitsel algılarının gelişmesini sağlayan tekrarlı cümlelerin bulunduğu masal çok azdır. Öykü ve şarkılar ise yetersizdir. Hayat ve Fen Bilgisi derslerinde verilen bilgileri destekleyici metinlere sıkça yer verilmiş ve böylece Türkçe dersi diğer derslerle bütünleştirilmiştir.
b) Yazınsal Türlerin Yapıları Bakımından: Kurgusal metinlerde giriş-gelişme-sonuç olarak belli bir anlatım sırası ve olay örgüsü vardır. Kurgusal metinlerin belli bir plan çerçevesinde yapılması bilgi birikimlerini sıralanması, bilgi veren metinlerin yapılarına göre yapılması ve kronolojik sıralama tipi metinlerde bilgilerin sıralanması açısından oldukça yeterlidir. Fakat bilgi veren karşılaştırma tipi metinlerde bilgilerin bir sistem içinde karşılaştırılmaları gerekirken kitapta buna hiç özen gösterilmemiştir.
c) Yazınsal Türlerin Konuları Bakımından : Kitaptaki metinler hemen hemen her tür konuda yazılmış metinleri içermektedir. Özellikler ulusal değerlerin önemini kavratan metinlerin, sağlık, aile sevgisi, doğa sevgisi konuları çok yeterli düzeyde işlenmiştir ve öğrenmeyi kolaylaştırma açısından öğrenci düzeyine uygunluk göstermiştir. Konular kültür düzeyine uygunluk, demokratik düşünmeyi geliştirme ve ahlak değerleri açısından uygundur. Fakat kitapta ülke sorunları, çevre sorunları ve insan haklarıyla ilgili metinlere çok az yer verilmiştir.
d) Yazınsal Türlerin Yazım Dili Bakımından : Cümlelerin uzunluğu okuma hızını etkiler. Birinci sınıf düzeyinde uzun cümlelerin yer aldığı metinlere yer verilmemelidir. Kitabımızdaki metinler cümle uzunluğu açısından 5-6 kelimeyi aşmayacak şekilde oluşturulmuştur. Sözcükler kısa, dil yaşantısına uygun ve konular düzeye uygundur. Mecazi söyleyişler ve deyimler ve atasözleri yeterli sayıda örneklerle açıklanmıştır ve öğrencilerin dil yaşantılarına uygundur. Öyküler yazarın söylemek istediğini çok basit bir şekilde çocukların anlayacağı tarzda olumlu ifadeler taşıyan akıcı ve anlaşılır bir biçimde ortaya koyulmuştur. Noktalama işaretlerini kavrama ve konuyu dramatize etme açısından önem taşıyan diyaloglara yeterli düzeyde yer verilmiştir.
e) Yazınsal Türlerin Uzunluklarının İncelenmesi : Birinci sınıf ders kitabı olduğu için punto en büyük, satır araları daha fazla, metin uzunluğu da kısadır. Kitaptaki metinler de bu ilkeye bu ilkeye uygundur. Kitabın sonuna doğru metin uzunluklarında artma gözlenmektedir.
f) Okuma Öğretimi Programı Bakımından: Ayrı bir öğretmen kitabı hazırlanmamıştır. Kitap hem öğrenciye hem de öğretmenlere yönelik hazırlanmıştır. Ülke genelinde de ne yazık ki bu tür uygulama yaygındır.
g) Öğretim Planları Bakımından: Türkçe dersinin amacı öğrenciye okuduğunu ve dinlediğini anlama, düşündüğünü yazma becerileri kazandırmaktır. Bu amaç çerçevesinde çeşitli türde metinler okutulması ve öğretim planlarına yer verilmesi gerekir. Öğrencilerin metinden sonuç çırakma, yazarın düşünceleri hakkında yorum yapma gibi amaçlara yer veren metinler bulunmaktadır.
h) Değerlendirme Stratejileri Bakımından : Kitapta metinlerden önce ve sonra değerlendirme sorularına yer verilerek ilgi ve beceri ölçülmektedir. Öğrencilerin deneyimlerini ölçme açısından sorulara yer verilmektedir. Niceliksel olarak değerlendirme açısından kontrol listelerine yer verilmemiştir. Öğrenciye yönelik çalışma yaprakları olması gerekirken onlar da hazırlanmamıştır.
C) OKUMA ALANINDA SINIF DÜZEYLERİ BAKIMINDAN İNCELENMESİ
a) Metin Türleri : Kitaptaki metinlerde hem kurgusal hem de bilgi veren metinlerin çeşitliliğinde denge vardır. Hatırda kalmayı kolaylaştırıcı, dili kullanma gücünü geliştirici tekrarlı cümlelerin yer aldığı masal ve öyküler azdır. Şarkıları ise kapsamamaktadır. Kurgusal olarak öykü tarzında yazılmış bilgi veren metin türleri ve ünlü dünya masalları yeterli düzeyde işlenmektedir.
b) Metin Konuları : Birinci sınıfta ulusal ve ahlaksal, ahlaki değerleri geliştirmeye yönelik metinlere yeterli düzeyde yer verilmiştir. Dolayısıyla bu metinlere oldukça yeterli düzeyde yer verilmiştir. Seçilen konuların yeterliliği, çeşitliliği ve konuların öğrencilerin yakın çevresinden seçilmesi açısından kitap iyi düzeydedir.
c) Yazım Dili : Birinci sınıfta dolaylı ve mecazlı anlatımlara yer verilmez. Atasözlerine yer verildiğinde isi ayrıntılı olarak açıklanmalıdır. Kitap ta bu ilkeye uygun bir tavır uygulamıştır.
d) Amaçlar : Birinci sınıf okuma amaçlarında, yüksek sesle okumaya yönelik okumanın sesletim boyutunda amaçlara yer verilmiştir. Metindeki bilgili anlama, sonuç çıkarma, yorum yapma ve ana fikir amaçlarına yer verilmiştir. Bütün bunlar okuduğunu anlama bölümündeki sorularla pekiştirilmiştir.
e) Öğretim Yöntemleri : Yöntem olarak zihinde canlandırma ve doğrudan öğretim yöntemleri hakimdir. Oysa öğrenmelerin kalıcılığını sağlayan oyun, drama ve deneysel yöntemlere yer verilmelidir. Yönlendirilmiş okuma ve düşünme aktivitesi bakımından da çok zayıftır.
f) Değerlendirme : Değerlendirme aşaması öğrenilenlerin ne kadar öğrenildiğini, kalıcılığını ölçmek için yapılır. Bu yüzden kitapta metindeki bilgi birikimlerini ölçmeye yönelik sorulara öğrencinin deneyimi ile ilgili sorulara metin konusu ve ana fikir ile ilgili sorulara yer verilmiştir. Anlamayı değerlendirmede anlatımdan ve cevabın metinler arasından olan sorulara yer verme açısından iyi düzeydedir.
D) DİNLEME BECERİSİ YÖNÜNDEN
Kitapta çocuklara dinleme becerisini kazandıran ve bu becerinin gelişmesine yardımcı olan formlar ya da kurallar belirtilmemiştir. Ama değerlendireme aşamasında anladığını ölçmede kullanılan anlatım tekniğinde öğretmenin öğrencileri güdülemesi söz konusudur.
E) KONUŞMA BECERİSİ YÖNÜNDEN
Kitaptaki metinler arasında yer alan sosyal konularda adres söyleme, düzeye uygun masal ve hikayeleri anlatma etkinliklerine yer verilmiştir. Metinlerin olması öğrencilerin konular üzerinde konuşmasını sağlar. Bu yüzden metinlerdeki resimler bu amaçla yeterlidir.
F) YAZILI ANLATIM BECERİSİ YÖNÜNDEN
İlkokul birinci sınıfta Türkçe kitabı daha çok çizgi çalışmalarını içermektedir. Bunun için örnek çalışma yaprakları bulunur. Bakarak yazma çalışmaları oldukça yeterli düzeydedir. Kompozisyona bu sınıf düzeyinde yer verilmez. Öğrencilerin yaşıtları tarafında yazılmış metinler yoktur.
G) DİLBİLGİSİ VE İMLA BECERİSİ YÖNÜNDEN
a) Genel Konular : Birinci sınıf düzeyine uygun olarak farlı türde ve sayıda etkinlikler yeterlidir. İmla kuralları ile ilgili açıklama ve etkinliklere de oldukça fazla sayıda yer verilmiştir. Kelimeler öğrenci seviyesine uygun olarak basit ve anlaşılır biçimde açıklanmıştır. anahtar sözcükler farlı koyulukta veya renkte ses özellikleri ise çizgilerle ayrılarak belirtilmiştir.
b) Sınıfa Göre Etkinlikler : Birinci sınıf düzeyine uygun olarak öğretilecek kelime farlı yerlere boşluk doldurma sorularına yer vermemesi açısında oldukça yeterli düzeyde işlenmiştir. Özel adları büyük harfle yazma, cümlenin ilk harfini büyük yazma, noktalama işaretleri, hecelerin üretilmesi oldukça iyi bir düzeyde işlenmiştir.
SINIF TÜRKÇE KİTABI İNCELEMESİ
RAMAZAN TOP HASAN BARIŞCAN
TOP YAYINCILIK
